قازاقپارات كۇنتىزبەسى: 13- قاراشا
اتاۋلى كۇندەر
دۇنيەجۇزىلىك مەيىرىمدىلىك كۇنى
2000-جىلى سينگاپۋردە ۇيىمداستىرىلعان دۇنيەجۇزىلىك مەيىرىمدىلىك قوزعالىسى (World Kindness Movement) وسى كۇندى اتاپ ءوتۋ تۋرالى باستاما كوتەردى.
بۇل كۇن 1998-جىلى تاڭداپ الىندى. حالىقارالىق دەڭگەيدەگى قايىرىمدىلىق قوزعالىسىن ۇيىمداستىرعان توكيوداعى ءبىرىنشى كونفەرەنسيادا وسىنداي مەرەكەنى اتاپ ءوتۋ تۋرالى ماسەلە كوتەرىلدى. شارانىڭ بىرەگەي ەرەكشەلىگى-سينگاپۋر، جاپونيا، ا ق ش، كانادا، ۇلى بريتانيا، تايلاند، اۆستراليا ەلدەرى وكىلدەرىنىڭ تۇراقتى قاتىسۋىمەن وتۋىندە. كەيىنىرەك World Kindness Movement قاتارىن باسقا مەملەكەتتەردىڭ ەرىكتىلەرى تولىقتىردى.
دۇنيەجۇزىلىك مەيىرىمدىلىك كۇنىنىڭ ماقساتى - تىلدىك جانە مادەني الۋاندىعىنا قاراماستان، ءتۇرلى ۇلتتاردىڭ بىرىگۋىنە ىقپال ەتۋ. بۇل رەتتە وزىندىك ەرەكشەلىگى مەن بىرەگەيلىگىن ساقتاي وتىرىپ، بىرلىك پەن ءوزارا تۇسىنىستىككە قول جەتكىزۋ وتە ماڭىزدى.
زاعيپتاردىڭ حالىقارالىق كۇنى
فرانسيادا 1745-جىلدىڭ 13- قاراشاسى كۇنى پاريجدە جانە پەتەربۋرگتە زاعيپتارعا ارنالعان بىرنەشە مەكتەپتەر مەن كاسىپورىنداردىڭ نەگىزىن سالعان اتاقتى پەداگوگ ۆالەنتين گايۋي دۇنيەگە كەلدى. دۇنيەجۇزىلىك دەنساۋلىق ساقتاۋ ۇيىمىنىڭ شەشىمى بويىنشا ءدال وسى كۇن زاعيپتاردىڭ حالىقارالىق كۇنى بولىپ بەلگىلەندى، ونىڭ باستى ماقساتى - كوپشىلىك قاۋىمنىڭ نازارىن كورۋ قابىلەتىنەن ايىرىلىپ، ءومىردىڭ قيىن جاعدايىنا تاپ بولعان ادامدارعا اۋدارۋ. 1784-جىلى پاريجدە سوقىرلارعا ارنالعان الەمدەگى تۇڭعىش ينتەرناتتى اشقان فرانسۋز اعارتۋشىسى، تيفلوپەداگوگيكانىڭ نەگىزىن قالاۋشى ۆالەنتين گايۋيدىڭ (1745-1822) تۋعان كۇنىنە وراي اتاپ وتىلەدى.
ەستە قالار وقيعالار
1970-جىلى «قىز جىبەك» كوركەم فيلمى پروكاتقا شىقتى. سۇلتان قوجىقوۆ تۇسىرگەن وسىناۋ ايگىلى فيلم ك س ر و مەملەكەتتىك سىيلىعىن الدى، سونداي-اق سەناري اۆتورى عابيت مۇسىرەپوۆ، باستى رولدەردى سومداعان ءاسانالى ءاشىموۆ، قۇمان تاستانبەكوۆ، مەرۋەرت وتەكەشوۆا ۇزدىك اكتەر رەتىندە ديپلومدارمەن، سىيلىقتارمەن ماراپاتتالدى. 1972-جىلى تبيليسيدەگى V بۇكىلوداقتىق كينوفەستيۆالدە فيلم ۇزدىك كوركەم بەزەندىرىلگەنى ءۇشىن ارنايى ديپلوممەن ماراپاتتالدى.
فيلمگە ارقاۋ بولعان «قىز جىبەك» پوەتيكالىق اڭىزى قازاق حالقىنىڭ XVI- XVII عاسىرداعى جاعدايىنا، سوعىستان جاپا شەككەن حالىقتىڭ جاي-كۇيىن سۋرەتتەيدى. ءوزارا ارازداسقان ەكى رۋدان شىققان قىز بەن جىگىتتىڭ اراسىنداعى شىنايى ماحاببات پەن ونىڭ قايعىلى تۇستارى كورسەتىلگەن تاريحي تۋىندىدا كوشپەلى قازاق ەلىنىڭ رۋحاني ءومىرىنىڭ كورىنىستەرى جاقسى بەينەلەنگەن.
1997-جىلى قازاقستان رەسپۋبليكاسى ۇلتتىق بانكى مۇراجايىنىڭ رەسمي اشىلۋ سالتاناتى ءوتتى. شاراعا بۇرىنعى ق ر پرەزيدەنتى ن. نازاربايەۆ قاتىسىپ، مۇراجايدىڭ «قۇرمەتتى قوناقتار كىتابىنا» ەستەلىك جازبا قالدىردى.
ۇلتتىق بانك مۇراجايى قورىندا 5 مىڭنان استام ەكسپونات قويىلعان. ولاردىڭ قاتارىندا رەسەي شاقالارى، اۆستريا- ۆەنگريا، ورىس-پولياك، قىتايدان، پولشادان، مەكسيكادان اكەلىنگەن مونەتالار، نەمىس رەيحسماركالارى، كەڭەس وكىمەتىنىڭ قۇرىلۋى كەزەڭىندە 1918-جىلى شىعارىلعان «اپيىن اقشالارى» جانە 1920-جىلى شىعارىلعان «جىبەك اقشالار» دەپ اتالاتىن بانكنوتتار مەن شاقالار، الىس جانە تاياۋ شەت ەلدەردىڭ اقشا بەلگىلەرى، قازاقستان تەڭگە سارايىنىڭ بۇيىمدارى، ت. ب. ساقتالعان.
2006-جىلى قىزىلوردادا تەرمە جانرىنداعى ماقامدار جيناعىنان تۇراتىن بەلگىلى كۇيشى ەربولات مۇستافايەۆتىڭ كىتابى جاريالاندى. بۇل كىتاپ «مادەني مۇرا» جانە «ونەر جىلى» اياسىندا شىعارىلعان. اتالعان جانردا حالىق اڭىزدارى جانە اۋىز ادەبيەتى شىعارمالارى ولەڭ تۇرىندە دومبىرانىڭ سۇيەمەلدەۋىمەن ورىندالادى. اۆتور - رەسپۋبليكالىق جانە حالىقارالىق ونەر سايىستارىنىڭ بىرنەشە مارتە جەڭىمپازى، ورىنداۋشىلارعا جانە مۋزىكا سۇيەتىندەرگە تانىمال نەمەسە ونشا تانىمال ەمەس 35 جىردى زەرتتەپ، نوتاعا تۇسىرگەن.
2012-جىلى قازاقستان رەسپۋبليكاسىندا جامبىل وبلىسى شۋ اۋدانىندا «تاراز» حيميا پاركى» ارنايى ەكونوميكالىق ايماعى قۇرىلدى. ا ە ا شۋ قالاسىنىڭ ماڭىنان بولىنگەن 505 گەكتار جەردە ورنالاسقان.
2013-جىلى نومينالى 500 تەڭگەلىك «قازاقستاننىڭ جانۋارلار جانە وسىمدىكتەر الەمى» سەرياسىنان ەستەلىك «كاسپي يتبالىعى» كۇمىس مونەتاسى اينالىمعا شىعارىلدى. مونەتا 925 سىنامالى كۇمىستەن جاسالعان، سالماعى-24 گرام، 38,6x28,81 م م- لى سوپاقشا، دايىنداۋ ساپاسى - «proof»، تارالىمى - 5 مىڭ دانا.
2013-جىلى ق ر ۇلتتىق بانكى التىنمەن اپتالعان نومينالى 500 تەڭگەلىك «رەسپۋبليكا يگىلىگى» سەرياسىنان «الما وتانى» ەستەلىك كۇمىس مونەتاسىن اينالىمعا شىعاردى.
2015-جىلى نيۋ-يوركتە «Metropolitan Classics» باسپاسىنان اعىلشىن تىلىندە جارىق كورگەن قازاقتىڭ اقيىق اقىنى مۇقاعالي ماقاتايەۆتىڭ تاڭدامالى شىعارمالارى مەن كورنەكتى جازۋشى بەردىبەك سوقپاقبايەۆتىڭ «مەنىڭ اتىم قوجا» پوۆەستەرىنىڭ تۇساۋكەسەرى ءوتتى.
2017-جىلى «رۋحاني جاڭعىرۋ» باعدارلاماسى اياسىندا جەزقازعاندا شىڭعىس حان زامانىنىڭ ىقپالدى تۇلعاسى، اتاقتى جىراۋ، كەمەڭگەر ءبي، ەرجۇرەك قولباسشى، ابىز كەتبۇقا باباعا ءزاۋلىم ەسكەرتكىش ورناتىلدى.
تاريحي تۇلعانىڭ ات ۇستىندە تۇرعان ەڭسەلى ەسكەرتكىشى قولادان قۇيىلىپ، گرانيتپەن قاپتالدى. ونىڭ جالپى بيىكتىگى — 10,5 مەتر. ءزاۋلىم ەسكەرتكىش ءمۇسىنشى وكتيابر سەكەمانوۆتىڭ جەتەكشىلىگىمەن استانادا جاسالعان. اۆتورلارى — اسقار نارتوۆ پەن سەرىك رۇستەمبەكوۆ.