الەمنىڭ 110 ەلى قازاقستاننىڭ ءونىمىن تۇتىنادى

 استانا. قازاقپارات - سوڭعى جىلدارى جەلتوقسان ايىندا يندۋستريالاندىرۋ كۇنىن وتكىزۋ، ونداعى تەلەكوپىر اياسىندا وڭىرلەردە الەۋەتتى جوبالاردى ىسكە قوسۋ داستۇرگە اينالدى.

ەلباسى نۇرسۇلتان نازاربايەۆ قاتىسقان بيىلعى شارا «يندۋستريالاندىرۋدىڭ ەكىنشى بەسجىلدىعى: قازاقستاندا جاسالعان» تاقىرىبىن قامتىپ وتىر.

قازاقستان ەكونوميكانى ىلگەرىلەتۋ ءۇشىن يندۋستريالاندىرۋ باعدارلاماسىن اشىپ، ءبىراز نىساندى ەل يگىلىگىنە قوسىپ كەلەدى. بۇل ساياسات ەكونوميكانى ءارتاراپتاندىرىپ، الەمدىك نارىقتا ونىڭ باسەكەگە قابىلەتتىلىگىن ارتتىرۋدى ماقسات ەتكەن. باقساق وتكەن جىلدار ىشىندەگى ناتيجەگە ساي، ەكونوميكا يندۋستريالاندىرۋ يگىلىگىن كورە باستاعان. مىسالى، يندۋستريالاندىرۋ باعدارلاماسى ىسكە اسقان جىلدارى بارلىعى 6,6 تىريلليون تەڭگەدەن استام سومانىڭ  1148 جوباسى ىسكە اسىپ، 107 مىڭ تۇراقتى جۇمىس ورنى اشىلىپتى. 2010-2014 -جىلدارداعى ءبىرىنشى بەسجىلدىقتا يندۋستريالاندىرۋ كارتاسى اياسىندا 3 تىريلليون تەڭگەنىڭ 770 جوباسى ىسكە قوسىلىپ، 76 مىڭ تۇراقتى ادام جۇمىسقا يە بولدى. ال يندۋستريالاندىرۋدىڭ ەكىنشى بەسجىلدىعى باستالعالى 3,1 تىريلليون تەڭگەنىڭ 378 جوباسى ىسكە قوسىلىپ، 31 مىڭ تۇراقتى جۇمىس ورنى قۇرىلعان. 2018 -جىلى جالپى سوماسى شامامەن 1,2 تىريلليون تەڭگە بولاتىن 100 نىسان قاتارعا قوسىلىپ، 13 مىڭ جۇمىسپەن قامتاماسىز ەتىلىپ وتىر. بۇل اجەپتاۋىر كورسەتكىش. وسىنداي ناتيجەلەردى سارالاپ، الداعى مەجەنى انىقتاي ءتۇسۋ ماقساتىندا جەلتوقسان ايىندا ءداستۇرلى يندۋستريالاندىرۋ كۇنى ءوتىپ كەلەدى.

يندۋستريالاندىرۋ كۇنى اياسىندا ادەتتەگىدەي ەلىمىزدەگى يندۋستريالاندىرۋ ساياساتىنىڭ بيىلعى قورىتىندىسى جاسالىپ، وڭىرلەردەگى ءبىرقاتار جاڭا جوبالار ىسكە قوسىلدى. ال جاڭا جوبا دەگەن بۇل نە؟ بۇل - جاڭا جۇمىس ورىندارى، جاڭا ماماندىقتار، تۇپتەپ كەلگەندە ەلدىڭ قوسىمشا جاڭا تابىسى. سوندىقتان دا، پرەزيدەنت نۇرسۇلتان نازاربايەۆ بارشا قازاقستاندىقتاردى، ەل تۇرعىندارىن جاڭا تابىسىمەن قۇتتىقتادى.

 الەمنىڭ 110 ەلى قازاقستاننىڭ ءونىمىن تۇتىنادى

 ايتا كەتەرلىگى، قازاقستاندا ەكونوميكانى ءارتاراپتاندىرۋ، بيزنەس جۇرگىزۋگە قولايلى جاعداي قالىپتاستىرۋ، ينۆەستيتسيالىق احۋال مەن سوت جۇيەسىن جاقسارتۋ جونىندە اۋقىمدى جۇمىستار جۇرگىزىلىپ كەلەدى. بۇنىڭ ءبارى تۇپتەپ كەلگەندە ءبىر عانا ماقساتتى كوزدەيدى. ەلباسى جاريالاعان بىلتىرعى ءۇشىنشى جاڭعىرۋ، بەس الەۋمەتتىك باستاما مەن بيىلعى جولداۋدىڭ نەگىزگى ماقساتى - قازاقستاندىقتاردىڭ ءال- اۋقاتى مەن تۇرمىس ساپاسىن ارتتىرۋ. ال يندۋستريالاندىرۋ ورنىقتى جانە ءارتاراپتانعان ەكونوميكانى قۇرۋ ۇدەرىسىندە نەگىزگى ءرول اتقارادى. پرەزيدەنت تە تەلەكوپىر بارىسىندا وسى ماسەلەگى توقتالدى. ەلباسىنىڭ ايتۋىنشا، ەلىمىزدە يندۋستريالاندىرۋ كەزەڭىندە 1250 جاڭا كاسىپورىن قۇرىلسا، سونىڭ ىشىندە 100 كاسىپورىن بيىل ىسكە قوسىلعان. 300 مىڭنان استام جاڭا جۇمىس ورنى اشىلعان. بۇگىندە الەمنىڭ 110 ەلى قازاقستاندا شىعارىلعان ءونىمدى تۇتىنىپ وتىر ەكەن. ال سوڭعى جىلدارى بۇعان دەيىن ەلىمىزدە جاسالماعان بۇيىمداردىڭ 500 دەن استام ءتۇرىن شىعارىلىپ، 50 گە جۋىق جاڭا تاۋار ءتۇرى ەكسپورتتالا باستاعان. سوسىن شەتەلدەن كەلگەن ينۆەستيتسيانىڭ تورتتەن ءبىر بولىگى وڭدەۋ سەكتورىنا تيەسىلى ەكەن.

«ءتورتىنشى ونەركاسىپتىك ريەۆوليۋتسيا ەلەمەنتتەرىن قامتي وتىرىپ، ونەركاسىپتى تەحنولوگيالىق تۇرعىدان قايتا جاراقتاندىرۋ يندۋستريالاندىرۋ باعدارلاماسىنىڭ ماڭىزدى قۇرامداس بولىگى سانالادى. قازاقستان ەكونوميكاسى الەمدىك نارىقتاعى باسەكەگە قابىلەتتىلىكتى قامتاماسىز ەتەتىن دامۋدىڭ تۇبەگەيلى جاڭا مودەلىنە كوشۋگە ءتيىس. ەۋرازيا ەكونوميكالىق وداعى جانە قىتايدىڭ «ءبىر بەلدەۋ، ءبىر جول» حالىقارالىق باستاماسى اياسىنداعى قازىرگى ەكونوميكالىق الەۋەتتى مەيلىنشە ءتيىمدى پايدالانىپ، ونى ارتتىرۋ قاجەت» ، - دەدى نۇرسۇلتان نازاربايەۆ.

بۇدان بولەك، ەلباسى يندۋستريالاندىرۋدىڭ ءۇشىنشى باعدارلاماسىنىڭ ستراتەگياسىن ناقتى ناتيجەلەرگە باعىتتاي وتىرىپ، جان- جاقتى پىسىقتاۋ كەرەكتىگىن اتاپ ءوتتى. ناتيجەسىندە 2025 -جىلعا قاراي ەڭبەك ونىمدىلىگى 1,7 ەسە، ءونىمدى ەكسپورتتاۋ كولەمى 2,3 ەسە وسۋگە ءتيىس. بۇل ءۇشىن نە ىستەلەدى؟ پرەزيدەنت وسىعان دا توقتالدى.

بىرىنشىدەن، وڭدەۋ ونەركاسىبى مەن شيكىزاتتىق ەمەس ەكسپورتتى قولداۋعا قوسىمشا 500 ميلليارد تەڭگە بولىنەدى. بۇل قاراجات ەكسپورتقا باعىتتالعان كاسىپورىندارعا قارجىلاي جانە قارجىلاي ەمەس كەشەندى قولداۋ كورسەتۋدىڭ قۇرالدارىن كوبەيتۋگە جۇمسالماق.

ەكىنشىدەن، «قاراپايىم زاتتار ەكونوميكاسىن» دامىتۋدى ىنتالاندىرۋ قاجەت. تەحنولوگيالىق تۇرعىدان كۇردەلى ەمەس تۇتىنۋ زاتتارىنىڭ يمپورتىن الماستىرۋعا كۇش جۇمىلدىرۋ كەرەك. بۇل ءۇشىن ەكىنشى دەڭگەيلى بانكتەردىڭ باسىمدىققا يە جوبالارىن نەسيەلەندىرۋ ءۇشىن قوسىمشا 600 ميلليارد تەڭگە بولىنەتىن بولادى.

ۇشىنشىدەن، ەڭبەك ونىمدىلىگىن ارتتىرۋ جانە جەكە سەكتوردى نىعايتۋ ماڭىزدى.

«ەكونوميكانىڭ ناقتى سەكتورىنا عىلىمي- تەحنيكالىق قىزمەتتەر ناتيجەسىن ەنگىزۋ جونىندەگى جۇمىستاردى جانداندىرعان ءجون. مىسالى، قازىردىڭ وزىندە نازاربايەۆ ۋنيۆەرسيتەتتە 120 عىلىمي- زەرتتەۋ زەرتحاناسى اشىلدى. عىلىمي ازىرلەمەلەر وندىرىستىك مىندەتتەردى شەشۋدى كوزدەيتىن ناقتى كاسىپورىنداردىڭ تاپسىرىستارىنا، سونىڭ ىشىندە جەكە ينۆەستيتسيالار ەسەبىنەن بەرىلەتىن تاپسىرىستارعا باعىتتالۋعا ءتيىس» ، - دەدى ەلباسى.

وسىعان بايلانىستى ماسەلەلەرگە توقتالا كەلە، نۇرسۇلتان نازاربايەۆ يندۋستريالىق دامۋ ۇدەرىسىنە «استانا» حالىقارالىق قارجى ورتالىعى مەن ىت- ستارتاپتاردىڭ حالىقارالىق تەحنوپاركىن تارتۋ قاجەتتىگىنە توقتالدى. بۇل رەتتە، ۇكىمەتكە ءارتاراپتاندىرۋ جانە يندۋستريالاندىرۋ ماسەلەلەرىن كەشەندى تۇردە شەشۋگە كۇش جۇمىلدىرۋ جۇكتەلدى.

جاڭا كاسىپورىن - جاڭا ەكونوميكا، جاڭا تابىس

 تەلەكوپىر بارىسىندا ەلباسى ءداستۇر بويىنشا وڭىرلەردەگى ءبىرقاتار ماڭىزدى جوبالاردى ىسكە قوسۋعا پارمەن بەردى. اتاپ ايتقاندا، «باقىرشىق تاۋ- كەن ءوندىرۋ كاسىپورنى» مەن قاراعاندى وبلىسىنىڭ كاتودتى مىس وندىرەتىن «المالى» كەن ورنىنداعى «Sary-Arka Copper Processing» كاسىپورنى جۇمىسىن باستادى. سونىمەن قاتار پاۆلودار وبلىسىنداعى «پرومماشكومپلەكت» تەمىر جول دوڭعالاقتارىن وندىرەتىن كاسىپورىن ىسكە قوسىلدى. ماشينا جاساۋ جانە قۇرىلىس يندۋسترياسى سالاسىنداعى بۇل كاسىپورىن تەمىر جول دوڭعالاقتارى ءوندىرىسىن جىلىنا 75 مىڭنان 200 مىڭعا دەيىن ۇلعايتۋدى كوزدەيدى. ماڭىزدىسى وندىرىستىك قۋاتقا شىققاننان كەيىن «پرومماشكومپلەكت» - تە جۇمىس ىستەۋشىلەر سانى مىڭ ادامنان اسادى، ال ءونىم نەگىزىنەن سىرتقى نارىققا شىعادى.

ونلاين- رەجيمدە پرەزيدەنت ىسكە قوسقان نىسانداردىڭ قاتارىندا شىمكەنتتەگى قۋاتى 110-220 كۆ ترانسفورماتور شىعاراتىن «Asia Trafo» زاۋىتى، قىزىلوردا وبلىسىنداعى قۋاتى جىلىنا 1 ميلليون توننا بولاتىن «گەجۋبا شيەلى تسەمەنت» قازاقستان- قىتاي ينۆەستيتسيالىق جوباسى، الماتىداعى قۋاتى جىلىنا 550 مىڭ توننا قوقىس وڭدەيتىن «Green RecyclE» ج ش س كەشەنى جانە پەتروپاۆلداعى قاجەتتى حالىق تۇتىناتىن تاۋارلار مەن پوليمەرلەردى تولىق سيكلدا قايتا وڭدەيتىن «رادۋگا» ج ش س مەتالل- پلاستيكالىق بۇيىمدار زاۋىتى بار.

بۇعان قوسا «KEGOC» اق يندۋستريالاندىرۋ كۇنىنىڭ اياسىندا «سەمەي - اقتوعاي - تالدىقورعان - الماتى» «سولتۇستىك - شىعىس - وڭتۇستىك» جوباسىنىڭ ەكىنشى كەزەڭىن ىسكە قوستى. وندا 500 ك ۆ جاڭا ءۇش قوسالقى ستانسا مەن 1770 شاقىرىم ەلەكتر جەلىسى سالىنعان. بۇنىڭ ناتيجەسىندە ەلىمىزدىڭ وڭتۇستىك ايماعى ەلەكتر قۋاتىمەن قامتاماسىز ەتىلىپ، شىعىس وڭىرىندە تاۋ- كەن ونەركاسىبى داميتىن بولادى. ءبىر سوزبەن ايتقاندا، قازاقستاننىڭ ەنەرگەتيكالىق قاۋىپسىزدىگى ارتا تۇسپەك.

تاعى ءبىر ماڭىزدى ماسەلە - قازاقستاننىڭ وڭتۇستىگىنەن ورتالىققا قاراي «سارىارقا» ماگيسترالدى گاز قۇبىرىنىڭ قۇرىلىسى باستالدى. بۇل استاناعا گاز جەتكىزۋدى قامتيتىن جوبا. گاز قۇبىرى « قىزىلوردا- جەزقازعان- قاراعاندى- تەمىرتاۋ- استانا» باعدارى بويىنشا وتەدى. ونىڭ جالپى ۇزىندىعى  1061 شاقىرىمعا تارتىلادى جانە ءبىر جىلداعى گاز وتكىزۋ مۇمكىندىگى 2,2 ميلليارد تەكشە مەترگە جەتەدى. اتالعان جوبانى ىسكە اسىرۋ 2 ميلليون 700 مىڭ قازاقستاندىقتى گازبەن قامتاماسىز ەتۋگە جول اشادى.

اقتوبە وبلىسىندا قۋاتى 300 ميلليون  m3 بولاتىن قوجساي كەن ورنىندا «Gas Processing Company»  ج ش س ىلەسپە مۇناي گازىن قايتا وڭدەۋ جوباسى، «Samruk Kazyna - United Green» ج ش س جامبىل وبلىسىندا قۋاتى 100 م ۆ ت بولاتىن قازاقستان- بريتان بىرلەسكەن جوباسى - «بۋرنوە» كۇن ەلەكتر ستانساسىن پايدالانۋعا بەرىلدى.

تەلەكوپىر بارىسىندا اتىراۋ وبلىسىنداعى «كارات» ج ش س اۆتوماتتاندىرىلعان ديىرمەنى، اقمولا وبلىسىندا جىلىنا  50000 توننا ەت وندىرەتىن ماكينسك قۇس فابريكاسىنىڭ ءبىرىنشى كەزەڭى، سونداي- اق ارقالىق قالاسىنداعى ەت وڭدەيتىن «تورعاي ەت» ج ش س كەشەنى جۇمىسقا كىرىستى. بۇدان بولەك تاماق ونەركاسىبى سالاسىندا Mareven Food Holdings ترانسۇلتتىق حولدينگىنىڭ الماتى وبلىسىنداعى ۇندى تەرەڭ وڭدەيتىن جانە تاماق ونىمدەرىن دايىندايتىن زاۋىتى دا ىسكە قوسىلدى. تۇركىستان وبلىسىندا تۇيە مەن بيە ءسۇتىن وڭدەيتىن «Golden Camel Group LTD»  ج ش س كاسىپورنى اشىلدى، وندا قۇرعاق ءسۇت، بالالار تاعامى جانە ەنەرگەتيكالىق سۋسىندار ازىرلەنەدى.

سونداي- اق ەلىمىزدەگى العاشقى كونتسەسسيالىق جوبا - ۇلكەن الماتى اينالما اۆتوموبيل جولى قۇرىلىسى باستالدى. وندا 3 مىڭعا جۋىق ادام جۇمىس ىستەيتىن بولادى.

 «سيفرلى قازاقستان» باعدارلاماسىن ىسكە اسىرۋ ناتيجەسىندە، اۋىلعا كەڭ جولاقتى ينتەرنەت بارىپ، اۋىلداعى  3718 مەملەكەتتىك مەكەمە الدىڭعى قاتارلى تەحنولوگيالارعا قول جەتكىزگەن. تەلەكوپىر بارىسىندا سوعان مىسال رەتىندە شىعىس قازاقستان وبلىسىنداعى وزەركا اۋىلىنداعى ورتا مەكتەپ كورسەتىلدى. ايتا كەتەرلىگى، اۋىلدىق جەرلەردى سيفرلاندىرۋ ءبىلىم سالاسىن عانا ەمەس، سونىمەن قاتار مەديتسينا مەن مەملەكەتتىك قىزمەت كورسەتۋ سالالارىن دا وزگەرتىپ جاتىر. سيفرلاندىرۋ اياسىندا ەكىباستۇزدا ورتالىق ازياداعى ەڭ ءىرى داتا- ورتالىق، قوستانايدا ەلىمىزدەگى ەڭ تسيفرلى ديىرمەن كەشەنى - «بەست كوستاناي» ج ش س ىسكە قوسىلدى. استانادا مودەم، كوممۋتاتور جانە اۆتوماتتى تسيفرلى تەلەفون ستانساسىن وندىرەتىن «DigitalSystemServis» ج ش س زاۋىتى، الماتىدا پريبور جاساۋ جانە راديوەلەكترونيكا يننوۆاتسيالىق «Kaz Tech Innovations» ج ش س زاۋىتى ىسكە قوسىلدى. اۋە جۇك تاسىمالى سالاسىندا e-Freight جانە «قازپوشتا» كومپانياسىنىڭ فۋلفيلمەنت- ورتالىق - قاعازسىز قۇجات اينالىمى اقپاراتتىق جۇيەسى، «قازترانسويلدىڭ» مۇناي تاسىمالداۋدى باسقارۋ digital-جۇيەسى ەلباسىنىڭ پارمەن بەرۋىمەن ىسكە قوسىلدى. سيفرلاندىرۋ ەڭبەك ونىمدىلىگىن ارتتىراتىنىن ەسكەرسەك، وسى ايتىلعان سالالاردىڭ بارلىعىندا دەرلىك ەندىگىدە جاندانۋ بەلگىلەرى بايقالۋى ءتيىس.

 تەلەكوپىردى تۇيىندەسەك، يندۋستريالاندىرۋ ەلدىڭ بارلىق وڭىرلەرىنە سەرپىن بەرىپ وتىرعانىن بايقايمىز. قازىرگى كۇنى يندۋستريالاندىرۋ كارتاسىنا ەنگىزىلگەن جوبالاردىڭ ارقاسىندا وڭدەۋ ونەركاسىبىنىڭ كورسەتكىشى ارتىپ، ساپاسى دا جاقسارىپ كەلەدى. ەندەشە، بۇل باعىتتاعى ەلباسى باستاماسى قازاقستاندى دامىعان ەلدەردىڭ قاتارىنا شىعارىپ، الەۋمەتتىك ماسەلەلەردى شەشۋگە، حالىقتىڭ تابىسىن ارتتىرىپ، ءومىر ءسۇرۋ دەڭگەيىن كوتەرۋگە جول اشادى.

 
 اۆتور: قانات مامەتقازى ۇلى