شاحمات تۋرالى ءسىز بىلمەگەن 10 فاكت

استانا. قازاقپارات - قۇرمەتتى وقىرماندار Stan.kz اقپاراتتىق اگەنتتىگى سىزدەرگە شاحمات تۋرالى قىزىقتى مالىمەتتەردى ۇسىنادى.

1. شاحمات اتاۋىنىڭ شىعۋ توركىنى

شاحمات 6-عاسىردا ەجەلگى ءۇندى ويىنى كەزىندە شىققان. ونىڭ اتاۋى ەجەلگى جانە ورتا عاسىرلارداعى ۇندىلەردىڭ ادەبي تىلىنەن اۋدارعاندا شاحماتتاعى پەشكا، ات، ءپىل جانە لاديا ۇسىنىلعان جاياۋ اسكەر، اتتى اسكەر، ءپىل جانە سوعىس اربالارى كىرەتىن «اسكەردىڭ ءتور بىرلىگى» دەگەن ماعىنا بەرەدى.

7- عاسىردا بۇل ويىن پارسى جەرىنە كەلدى جانە اتاۋى شاترانج دەپ وزگەرتىلدى. شاحمات ءسوزى ءدال وسى پارسى تىلىنەن شىققان. ويىنشىلار «شاحتى» (پارسى پاتشاسى) جەي وتىرىپ، قارسىلاس پاتشاعا شابۋىل جاساعان. ال «شاح مات» پارسى تىلىنەن «پاتشا ءولدى» دەگەن ماعىنانى بىلدىرەدى.

2. بارلىعىن سان سوقتىرعان شاحمات اۆتوماتى

1770-جىلى ۆەنگەرلىك ونەرتاپقىش ۆولفگانگ فون كەپلەمەن شاحمات ماشيناسىن ويلاپ تاپتى. اۆتومات ادامعا ۇقساس بولدى. وندا ەسىگى اشىلاتىن اعاش شكافتىڭ ۇستىندە وتىرعان ادامنىڭ ءمۇسىنى جۇرتشىلىققا كۇردەلى مەحانيزمدەردى كورسەتەتىپ وتىرادى.

مەحانيكالىق قول شاحمات تاستارىن ءوزى جىلجىتىپ، ناپولەون بوناپارت جانە بەنجامين فرانكلين سەكىلدى تانىمال قارسىلاستاردىڭ ءوزىن جەڭەتىن. ءبىراق، كوپتەگەن جىلدان كەيىن شاحمات ماشيناسىنىڭ اۆتومات بولماعانى انىقتالدى. سويتسە ونىڭ ىشىندە كورەرمەندەرگە اقىلدى «ماشينانىڭ» كۇردەلى مەحانيزمدەرىن كورسەتىپ وتىراتىن، مىقتى شاحماتشى جاسىرىنىپ وتىرعان.

3. ەڭ ۇزاق جانە ەڭ قىسقا شاحمات ويىنى

ەڭ قىسقا شاحمات ويىنى اقىماق مات دەپ اتالادى جانە ول ەكى قادامنان تۇرادى. مىسالى، 1. f3 e5 جانە 2. g4 Qh4 ++. جەڭىلىس نەمەسە تەڭ ويىن ويىنشى ويىنعا كىرىسپەس بۇرىن دا ورىن الۋى مۇمكىن.

ال ەڭ ۇزاق شاحمات ويىنىن 1989-جىلى بەلگرادتا يۆان نيكوليچ پەن گوران ارسوۆيچ وينادى. ول 20 ساعات 15 مينۋتقا سوزىلدى. ويىن بارىسىندا 269 قادام جاسالعان جانە بۇل پارتيادا ەكى شاحماتشى دا تەڭ ءتۇسىپ، جەڭىمپاز انىقتالمادى.

تەوريالىق تۇرعىدان ويىن بۇدان دا ۇزاق ۋاقىتقا سوزىلۋى مۇمكىن، ءبىراق 50 قادام جاساۋ تۋرالى ەرەجە ەنگىزىلگەننەن كەيىن بۇل سان شەكتەلۋى مۇمكىن.

4. شاحبوكس

گارري كاسپاروۆ بىردە «شاحمات - اقىلدىڭ ازابى» دەپ ايتقان بولاتىن. سوندىقتان، الدەبىرەۋلەر شاحماتتى فيزيكالىق سىناقتارمەن بىرىكتىرىپ، شاحبوكس جاساۋدى شەشكەن كورىنەدى. ناقتىراق ايتار بولاق، شاحبوكس شاحمات پەن بوكستىڭ قوسىندىسىنان تۋعان قوسپالى سپورت. شاحبوكستىڭ نەگىزىن سالۋشى نيدەرلاند سۋرەتشىسى يپە رۋبينگستال. ول شاحمات پەن بوكستى ءبىر كوميكستىك كىتاپتا بىرىكتىرۋ يدەياسىن كورگەننەن كەيىن شاحبوكس ويلاپ تاپتى.

شاحبوكستا شاحمات جانە بوكس تۋرنيرلەرى اينالىمعا تۇسەدى جانە ونىڭ ۇرانى: «شايقاس - الاڭدا بولادى، ال جاۋىنگەرلەر - شاحمات تاقتاسىنا تۇسەدى».

سونداي-اق، «شاحبوكس» بۇكىل الەم بويىنشا كەڭىنەن تانىمال بولىپ، بۇكىل الەمدىك شاحمات بوكس ۇيىمىنىڭ باقىلاۋىنا الىندى.

5. ديناميكالىق پاتشايىم

شاحماتتىڭ فەرز نەمەسە پاتشايىم تاسى شاحمات تاريحىندا كوپتەگەن وزگەرىستەرگە ۇشىرادى. مۇنىڭ ءبارى ونىڭ تەك دياگونال بويىنشا ءبىر توردا عانا جۇرە الۋىنان باستالدى. كەيىننەن ول ەكى توردى اتتاپ ءجۇرىپ، سودان كەيىن ات سياقتى ودان ءارى جىلجىپ وتىردى.

ەندى بۇل تاس دياگونال دا، كولدەنەڭ دە، تىگىنەن دە جىلجيدى. العاشىندا ول پاتشا كەڭەسشى نەمەسە ءۋازىر بولدى. ءبىراق، كەيىننەن شاحماتتاعى ەڭ مىقتى تاسقا اينالدى.

6. سوقىر شاحمات

سوقىر شاحمات - بۇل ويىنشىنىڭ شاحمات تاقتاسىنا قاراماي-اق، بارلىق قادامداردى جاسايتىن ويىن نۇسقاسى. ادەتتە، ويىندا بارلىق تاستاردىڭ ورنىن اۋىستىرىپ وتىراتىن دەلدالدىق ەتۋشى ءۇشىنشى ادام بولادى.

سوقىر شاحمات ويناۋ ءادىسى كوپتەگەن مىقتى شاحماتشىلاردا بولاتىن كەرەمەت قابىلەت. شاحماتتىڭ بۇل نۇسقاسىندا ۆەنگەرلىك شاحماتشى يانوش فلەش چەمپيونداردىڭ ءبىرى اتاندى. ول 52 اداممەن ءبىر ۋاقىتتا شاحمات ويناپ، ونىڭ 32-سىندە جەڭىسكە جەتتى.

7. شەكسىز مۇمكىندىكتەر

ءار ءۇش قادامنان كەيىن ءار ويىنشىدا توعىز ميلليوننان استام مۇمكىن پوزيتسيالار بار. امەريكالىق ماتەماتيك قايتالانبايتىن شاحمات ويىندارىنىڭ ەڭ از سانىن ەسەپتەپ، شەننون سانىن شىعاردى.

وسى سانعا سايكەس، ىقتيمال بىرەگەي پارتيانىڭ سانى الەمدەگى اتومداردىڭ سانىنان اسىپ تۇسەدى. اتومداردىڭ سانى 10 ^ 79 دەپ باعالانعان، ال بىرەگەي شاحمات ويىندارىنىڭ سانى - 10 ^ 120.

8. شاحماتتىق كومپيۋتەرلەردىڭ كۇشى

قازىر شاحماتتىق كومپيۋتەرلەر شاحماتتىڭ ماڭىزدى بولىگى بولىپ تابىلادى. شاحمات تاريحىندا ەڭ مىقتى ويىنشى سانالاتىن الەم چەمپيونى گارري كاسپاروۆ، 1997-جىلى Deep Blue كومپيۋتەرىنەن ۇتىلىپ قالىپ، بۇكىل جۇرتتى تاڭعالدىردى. ونىڭ شاحماتتىق كومپيۋتەرلەردەن جەڭىلۋى شاحمات الەمى ءۇشىن شىنايى سوققى بولدى.

2006-جىلى الەم چەمپيونى ۆلاديمير كرامنيك كومپيۋتەرلىك Deep Fritz شاحماتتىق كومپيۋتەرىنىڭ كۇشىن تاعى ءبىر اتاپ ءوتتى. بۇگىنگى تاڭدا شاحماتتىق باعدارلامالاردى ويىنشىلار ويىندى تالداۋ جانە جاقسارتۋ ءۇشىن ءجيى قولدانادى. سونداي-اق، ولاردى ءجيى گروسسمەيستەرلەرمەن تەڭەستىرەدى.

9. ۇيىقتاپ قالماۋ ءۇشىن قويىلاتىن شاحمات ساعاتى

باستاپقىدا شاحمات ويىندارى ساعاتسىز وينالاتىن. سونىمەن قاتار، ويىنشىلار ءبىر-ءبىرىن شارشاتىپ، ءتىپتى بىرنەشە كۇن قاتارىنان ويناي الاتىن بولعان. 1851-جىلى شاحمات تۋرنيرىندە تورەشىنىڭ كومەكشىسى شاحمات پارتياسىنا «ويىنشىلار ۇيىقتاپ قالعاندىقتان ويىن اياقتالمادى» دەگەن قورىتىندى جاسادى.