الەمدەگى ەڭ ۇزىن 10 وزەن

نۇر- سۇلتان . قازاقپارات - سۋ - تىرشىلىك كوزى. ادامدار ەجەلدەن- اق وزەن- كول جاعاسىن مەكەندەگەن. بايقاساڭىز، ءىرى قالالار دا سۋ الابىنا جاقىن ورنالاسقان.

جاعاسىندا ءبىر قالا عانا ەمەس، ونداعان، ودان دا كوپ ءىرى ورتالىقتارى بار وزەندەر دە جەتەرلىك. بۇگىن ءبىز سىزدەردىڭ نازارلارىڭىزعا الەمدەگى ەڭ ۇزىن 10 وزەن تۋرالى اقپارات ۇسىنامىز.

10. امۋر

امۋر وزەنى قىتاي، رەسەي مەن موڭعوليا ايماعىن الىپ جاتىر. ۇزىندىعى - 2824 شاقىرىم. الابىنىڭ اۋدانى - 1855 км². وزەن جازدىق، كۇزگى مۋسسوندىق جانە جازعى- كۇزگى جاڭبىرلار نەگىزىندە تولىعادى. ەڭ تومەنگى دەڭگەيى قىس اياعىندا بايقالادى. مۇزى كوكەك - مامىر ايلارىندا ەريدى.

9. ميسسيسيپي

ميسسيسيپي - سولتۇستىك امەريكاداعا ەڭ ءىرى وزەندەردىڭ ءبىرى. ۇزىندىعى 3766 شاقىرىمدى قۇرايدى. ال ميسسۋري ساعاسىمەن قوسا ەسەپتەگەندە، 6420 شاقىرىم بولادى. اتلانت مۇحيتى الابىنىڭ باستى وزەنى - ميسسيسيپي ماتەريكتەگى ەڭ سۋى مول وزەن بولىپ تابىلادى. «ميسسيسيپي» اتاۋى ءۇندىس تىلىندە « سۋ اتاسى « دەگەندى بىلدىرەدى. وزەن جاۋىن - شاشىن ءارتۇرلى تۇسەتىن ايماقتار ارقىلى اعىپ وتەتىندىكتەن، جىل بويى دەڭگەيى وزگەرىپ وتىرادى.

8. كونگو

كونگو وزەنى ءوزىنىڭ باستاۋىن نياسا مەن تانگانيكا كولدەرىنىڭ ارالىعىنداعى بيىكتىگى 1600 مەترلىك تاۋلى ۇستىرتتەن الادى. كونگو ەكۆاتوردى 2 رەت كەسىپ وتەتىن وزەن. ۇزىندىعى - 4700 شاقىرىم. افريكادا ۇزىندىعى جونىنەن ەكىنشى ورىندا، الەمدەگى سۋى جونىنەن امازونكا وزەنىنەن كەيىن ەكىنشى ورىندى الادى.

7. پارانا

پارانا - وڭتۇستىك امەريكا ماتەريگىندەگى ۇزىندىعى جونىنەن امازونكادان كەيىنگى ەكىنشى وزەن. پاراگۆاي، برازيليا مەن ارگەنتينا ەلدەرىنىڭ شەكارا بولىگىندە ورنالاسقان. ۇزىندىعى - 4880 شاقىرىم. باستاۋىن برازيليا تاۋلى ۇستىرتىنەن اعىپ شىعاتىن ريۋ- گراندي جانە پارانايبا وزەندەرىنەن الادى. سول جاعىنان يگۋاسۋ، ۋرۋگۆاي، وڭ جاعىنان پاراگۆاي سالالارى قوسىلادى. پارانا مول سۋلى وزەندەر قاتارىنا جاتادى، ولاردىڭ امازونكادان باستى ايىرماشىلىعى - سۋ دەڭگەيى ماۋسىمعا بايلانىستى وزگەرەدى. پارانا جاڭبىر سۋىمەن تولىعىپ، جىلىنا ەكى رەت تاسيدى (قاڭتار - مامىردا جانە ماۋسىم - شىلدەدە) .

6. وب وزەنى

وب - باتىس سىبىردەگى (رەسەي) وزەن. سۋ جينالاتىن الابىنىڭ اۋدانى - 2990 مىڭ км² نەگىزگى سالالارىنا توم، شۇلىم، كەت، تىم، ۆاح (وڭ)؛ ۆاسيۋگان، ۇلكەن يۋگان، ەرتىس، ەسىل، توبىل، سولتۇستىك سوسۆا (سول) وزەندەرى كىرەدى. وزەننىڭ ۇزىندىعىن ەرتىسپەن قوسا ەسەپتەگەندە 5414 شاقىرىم.

5. حۋاڭحى

حۋاڭحى قىتاي جەرىنىڭ انا سيپاتىنداعى وزەنى بولىپ سانالادى. ونى عاسىرلار بويى ساقتالىپ كەلە جاتقان ەجەلگى مادەنيەتتىڭ باستاپقى وشاقتارىنىڭ ءبىرى دەسەك تە، قاتە بولماس. كولەمى جاعىنان اسپان استى ەلىندە ەكىنشى، ال ۇلتانىنا قۇمنىڭ ءتۇزىلۋى جونىنەن الەم بويىنشا ءبىرىنشى ورىندا تۇر. وزەننىڭ ۇزىندىعى شامامەن 5464 شاقىرىمداي. ونداعى قۇمنىڭ جينالۋ مولشەرى جىلىنا 1,6 ميلليارد تونناعا جۋىق. ونى ءدال وسى سيپاتى ءۇشىن حۋاڭحى دەپ اتاعان. قىتاي تىلىنەن اۋدارعاندا «سارى وزەن» دەگەن ماعىنانى بەرەدى. باسىن تيبەت شىڭدارىنان الىپ، ۇلى قىتاي جازىعى بويىمەن جىلجىپ كەلىپ، سارى تەڭىزگە قۇيادى.

4. ەنيسەي وزەنى

ەنيسەي وزەنى رەسەي مەن موڭعوليا جەرىن الىپ جاتىر. سۋ جينالاتىن الابىنىڭ اۋدانى 2580 مىڭ км². جالپى ۇزىندىعى 5539 شاقىرىمدى قۇرايدى. ەنيسەيدىڭ الابى، نەگىزىنەن، تاۋلى، كوپ جەرىن تايگا، كوپ جىلدىق توڭ الىپ جاتىر.

3. يانتسزى

«ەگەر سەن يانتسزىدان بولماساڭ، وندا ەشقايدا بولماعانسىڭ» ، - دەگەن قىتايلاردىڭ ماتەلى بار. يانتسزى وزەنى - ازيا وزەندەرىنىڭ اسا زورى جانە دۇنيە جۇزىندەگى ەڭ ءىرى وزەندەردىڭ ءبىرى. ونىڭ ۇزىندىعى - 6418 شاقىرىم، باسسەينىنىڭ اۋدانى - 1726 مىڭ شاقىرىم، ورتاشا سۋ شىعىنى 22 000 م3/س - قا تەڭ. يانتسزى تيبەت تاۋ قىراتىنان باستالىپ، مۇزدىقتاردان شىعاتىن كوپتەگەن سالالاردان قۇرالادى.

2. امازونكا

امازونكا - وڭتۇستىك امەريكا قۇرلىعىندا ورنالاسقان الەمدەگى ەڭ ءىرى وزەندەردىڭ ءبىرى. الابىنىڭ اۋدانى - 7,2 ميلليون м²، ۇزىندىعى 6516 شاقىرىمنان (ۋكايالي باستاۋىنان ەسەپتەگەندە) اسادى. ول باتپاقتانعان جازىقپەن، ىلعالدى ەكۆاتورلى ورمانداردىڭ اراسىمەن اعادى. امازوننىڭ سالالارى ءبىر- بىرىنەن تەك مولشەرىمەن مەن سۋلىلىعى جونىنەن عانا ەمەس، سۋلارىنىڭ تۇسىمەن دە ەرەكشەلەنەدى. وزەننىڭ گيدرولوگيالىق ءتارتىبى وتە كۇردەلى ءارى ەرەكشە كەلەدى. الاپتارى ەكى جارتى شاردا ورنالاسقاندىقتان، جىلدىڭ ءتۇرلى مەزگىلدەرىندە جاۋىن- شاشىننىڭ از نە كوپ جاۋۋىنا بايلانىستى ءار ءتۇرلى تاسقىندار بولىپ تۇرادى.

1. ءنىل وزەنى

ءنىل وزەنى - جەر شارىنداعى ەڭ ۇزىن وزەن. ۇزىندىعى كاگەرا سالاسىمەن قوسىپ ەسەپتەگەندە - 6671 ك م- گە تەڭ. شىعىس افريكا تاۋلى ۇستىرتىنەن باستالاتىن كاگەرا وزەنى ءنىلدىڭ باستاۋى بولىپ تابىلادى. ءنىل وزەنى ۆيكتوريا جانە تاعى دا باسقا كولدەر ارقىلى اعىپ وتەدى. بىرنەشە سالالاردى قوسىپ الىپ، جازىققا شىققان كەزدە اق ءنىل دەپ اتالادى. حارتۋم قالاسى ماڭىندا كوك ءنىل وزەنىمەن قوسىلىپ، ءنىل دەگەن ات الادى. ءنىل وزەنى دۇنيە جۇزىندەگى ەڭ ۇلكەن ءشول - ساحارا ءشولىن كەسىپ اعىپ وتەدى.

massaget.kz