قاسىم-جومارت توقايەۆ پرەزيدەنتتىگىنىڭ 100 كۇنى: قانداي ناقتى قادامدار ىسكە اسىرىلۋدا
ادەتتە، مەملەكەت باسشىلىعىنا نەمەسە وزگە دە لاۋازىمعا كىرىسكەن ادامداردىڭ ءجۇز كۇندىك ارالىقتا اتقارعان جۇمىسىنا قورىتىندى شىعارۋ داستۇرگە اينالعان. وسى ورايدا «قازاقپارات» اگەنتتىگى قاسىم-جومارت كەمەل ۇلىنىڭ ءۇش ايدان استام ۋاقىتىنداعى قىزمەتىنىڭ كەيبىر اسپەكتىلەرىنە شولۋدى ۇسىنادى.
ۇلتتىق كەڭەستىڭ مىندەتى زور
ەستەرىڭىزدە بولسا، 12- ماۋسىمدا قاسىم-جومارت توقايەۆ ەلورداداعى ۇلىقتاۋ راسىمىندە قازاقستاندا ۇلتتىق قوعامدىق سەنىم كەڭەسىن قۇرۋ جونىندە ايتقان بولاتىن. ارادا ءبىر اي وتكەننەن كەيىن مەملەكەت باسشىسى ۇلتتىق قوعامدىق سەنىم كەڭەسى تۋرالى جارلىققا قول قويدى.
6- قىركۇيەك كۇنى ەلورداداعى تاۋەلسىزدىك سارايىندا قازاقستان پرەزيدەنتى قاسىم-جومارت توقايەۆتىڭ توراعالىعىمەن ۇلتتىق قوعامدىق سەنىم كەڭەسىنىڭ العاشقى وتىرىسى ءوتتى.
ۇلتتىق كەڭەستىڭ قۇرامى بەلگىلى مەملەكەت جانە قوعام قايراتكەرلەرىنىڭ، ساياسي پارتيالار، ۇكىمەتتىك ەمەس سەكتور وكىلدەرىنىڭ قاتارىنان قالىپتاستى. ۇلتتىق قوعامدىق سەنىم كەڭەسىنىڭ العاشقى وتىرىسىن قورىتىندىلاۋ كەزىندە مەملەكەت باسشىسى قاسىم-جومارت توقايەۆ قۇر ۇرانداتپاي ناقتى جۇمىس جاساۋ قاجەتتىگىن قاداپ ايتتى.
«بۇگىن وتە جاقسى پىكىر الماسۋ، جالپى اڭگىمە ورىن الدى. بارشاڭىزعا ريزاشىلىعىمدى بىلدىرەمىن. جالپى، ۇلتتىق كەڭەس مۇشەلەرىنىڭ ينتەللەكتۋالدىق دەڭگەيى وتە جوعارى. سوندىقتان بۇگىن وتە ءتيىمدى، قىزىقتى ۇسىنىستاردى تىڭدادىق. بۇل ۇسىنىستاردى جالپى مەن قولدايمىن. كەلەشەكتە، اماندىق بولسا، ءبارىمىز ءبىر ۇجىم بولىپ ىسكە اسىرامىز دەپ ويلايمىن. ءبىزدىڭ ەڭ قۇندى ماقسات-مىندەت، ۇعىم - بۇل ەلىمىز، مەملەكەتتىلىك. ءبارىمىز وتانىمىزدى سۇيەمىز. ءبىراق، جاي ۇراندار تاستاماي، ناقتى قادامدارىمىزدى جاساۋىمىز كەرەك»، - دەدى قازاقستان پرەزيدەنتى.
مەملەكەت باسشىسى ۇلتتىق كەڭەس مۇشەلەرىنىڭ پىكىرلەرىمەن كوبىنە كەلىسۋگە بولاتىندىعىن ايتتى.
«سوندىقتان ولاردى ءبىر قۇجاتقا جيناپ، ساراپتاما جاساپ، تەز ارادا ىسكە اسىرۋىمىز كەرەك. كەلەشەكتە باسقا مۇشەلەر وسى زالدا، اماندىق بولسا، پىكىرلەرىن ايتادى دەپ ويلايمىن. جالپى ايتقاندا قازىر بىزگە ۇلكەن قۇجات، جوسپار قاجەت. ءاربىر سالادا جەكە جوسپار دايىنداۋىمىز كەرەك. الدىمىزدا تۇرعان ماقساتتار وتە اۋقىمدى، كۇردەلى دەپ ايتۋعا بولادى»، - دەگەن ەدى قاسىم-جومارت توقايەۆ.
ارىس وقيعاسى حالىقتىڭ بىرلىگىن كورسەتتى
بيىلعى 24- ماۋسىم كۇنى ارىس قالاسىنداعى اسكەري ءبولىمنىڭ قويماسىندا ورىن العان جارىلىسپەن ەل ەسىندە قالدى. وقيعا ورنىنا شۇعىل تۇردە مەملەكەت باسشىسى قاسىم-جومارت توقايەۆ جەتىپ، جارىلىس اۋماعىنان ەۆاكۋاتسيالانعان تۇرعىندارمەن كەزدەسىپ، بارلىق ماسەلەنى جەكە ءوز باقىلاۋىنا العانىن ايتتى.
قالانى اينالىپ شىعۋ بارىسىندا قاسىم- جومارت توقايەۆ وق-ءدارى قويماسىنداعى جارىلىس سالدارىنان قاتتى قيراعان تۇرعىن ۇيلەر مەن اكىمشىلىك نىساندارىن ارالاپ كوردى.
«قالا قالپىنا كەلتىرىلەدى، ءبارى دۇرىس بولادى. بۇل توتەنشە جاعداي، اپات. قايتەمىز، كەيبىر ۋاقىتتا سولاي بولادى. ۇكىمەت اقشا، قاراجات بەرەدى، كومەكتەسەدى، الاڭداماڭىزدار! ءبارى جاقسى بولادى. جوندەۋ جۇمىستارىن جاساپ بەرەمىز. ۇكىمەت قانشا قاراجات كەرەك ەكەنىن سانايدى. سودان كەيىن قاراجات بولەمىز. ءبارىن ءتۇسىنىپ وتىرمىن، ءبارى جاقسى بولادى. ارنايى كەلىپ وتىرمىن»، - دەدى مەملەكەت باسشىسى تۇرعىندارمەن كەزدەسۋى بارىسىندا.
سونىمەن قاتار ق. توقايەۆ ارىستاعى جارىلىستاردان زارداپ شەككەندەر جاتقىزىلعان شىمكەنت قالاسىنداعى اۋرۋحاناعا باردى.
كەيىن زارداپ شەككەندەرگە كومەك قولىن سوزۋ ماقساتىندا ەلىمىزدە «ارىس، ءبىز بىرگەمىز» اكتسياسى باستالدى.
شىنىمەن دە ارىستاعى وقيعادا ەل ازاماتتارى تاعى دا ەلدىگىمىزدى تانىتىپ، وسىنداي توسىن وقيعالاردا ءبىر جۇدىرىقتاي جۇمىلا بىلەتىن بىرلىگىمىزدى كورسەتتىك. ارىستان ۋاقىتشا ەۆاكۋاتسيالانعان اعايىنعا قازاقستاننىڭ تۇكپىر-تۇكپىرىنەن كومەك بەرۋگە ىقىلاس تانىتىپ جاتقان ازاماتتاردىڭ دا قاراسى قالىڭ بولدى.
سوڭعى مالىمەتتەرگە قاراعاندا، ارىستاعى قۇرىلىس جۇمىستارى اياقتالۋعا جاقىن.
پرەزيدەنتتىك كادرلىق رەزەرۆ
ۇلىقتاۋ راسىمىندە مەملەكەت باسشىسى پرەزيدەنتتىك كادرلىق رەزەرۆ قۇرىلاتىنىن مالىمدەدى. ال تامىز ايىنىڭ اياعىندا ق. توقايەۆتىڭ جارلىعىمەن ق ر پرەزيدەنتىنىڭ جانىنداعى جاستار كادر رەزەرۆى جونىندەگى ۇلتتىق كوميسسيا قۇرىلدى. وسى ورايدا ق ر مەملەكەتتىك قىزمەت ىستەرى اگەنتتىگى ازاماتتاردان وتىنىمدەر قابىلداۋ ءۇشىن ونلاين-پلاتفورمانى ىسكە قوساتىنى جاريالاندى. اگەنتتىك ءتورايىمى انار جايىلعانوۆا «پرەزيدەنتتىك جاستار كادرلىق رەزەرۆىنە» ۇمىتكەرلەرگە قويىلاتىن نەگىزگى تالاپتار تۋرالى ايتىپ بەردى.
«قاتىسۋشىلار قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ جاسى 35 تەن اسپاعان ازاماتى بولۋى كەرەك. ءبىلىمى مەن جۇمىس ءوتىلى 5 جىلدان كەم بولماۋى ءتيىس. كرەاتيۆتى، تالانتتى جاستارىمىزدىڭ كوبى شەتەلدە تۇراتىنىن جاقسى بىلەمىز. سوندىقتان، بايقاۋعا شەتەلدەگى قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ازاماتتارى دا قاتىسا الادى»، - دەدى اگەنتتىك باسشىسى.
ونىڭ ايتۋىنا قاراعاندا، رەزەرۆكە وتكەن كانديداتتار ۇلتتىق حولدينگتەر مەن ۇلتتىق كومپانيالاردا ساياسي جانە جوعارى باسقارۋ اكىمشىلىك لاۋازىمدارعا، جوعارى باسشىلىق قىزمەتتەرگە تاعايىندالۋ مۇمكىندىگىنە يە بولماق.
يگى باستاما
بيىل ماۋسىم ايىنىڭ اياعىندا ق ر پرەزيدەنتى قاسىم-جومارت توقايەۆ «قازاقستان رەسپۋبليكاسى ازاماتتارىنىڭ بورىش جۇكتەمەسىن ازايتۋ شارالارى تۋرالى» جارلىققا قول قويدى.
بورىش جۇكتەمەسىن ازايتۋعا كىم قۇقىلى؟
تومەندە كورسەتىلگەن ساناتتاعى بورىشكەر ازاماتتاردىڭ كەپىلسىز تۇتىنۋشىلىق قارىزدار بويىنشا بورىشتىق جۇكتەمەسىن ازايتۋعا قۇقىعى بار (2019-جىلعى 26- ماۋسىمداعى جاعداي بويىنشا): كوپبالالى وتباسىلار؛ اسىراۋشىسىنان ايرىلۋ جاعدايىنا بايلانىستى تولەمدەر الاتىن وتباسىلار؛ مۇگەدەك بالالارى بار جانە 18 جاستان اسقان بالا كەزىنەن مۇگەدەك بالالارى بار وتباسىلار؛ اتاۋلى الەۋمەتتىك كومەك الاتىن وتباسىلار؛ جەتىم بالالار؛ اتا-اناسىنان كامەلەتتىك جاسقا تولعانعا دەيىن ايىرىلعان، 29 جاسقا تولماعان اتا-اناسىنىڭ قامقورلىعىنسىز قالعان بالالار. بۇل رەتتە تۇتىنۋشىلىق قارىز شارتتارى بويىنشا جالپى بەرەشەك سوماسى 2019-جىلعى 1- ماۋسىمداعى جاعداي بويىنشا 3 ميلليون تەڭگەدەن اسپاۋعا ءتيىس.
بۇگىندە پرەزيدەنتتىڭ بورىش جۇكتەمەسىن ازايتۋ تۋرالى باستاماسىنىڭ يگىلىگىن ەلىمىزدەگى كوپتەگەن وتباسىلار كورىپ جاتىر. بەلگىلى بولعانداي، ازاماتتاردىڭ كەپىلسىز تۇتىنۋشىلىق نەسيەسىن كەشىرۋ اكسياسى ۋاقىتپەن شەكتەلمەگەن.
«بۇل ءبىر جولدىق اكسيا. ياعني، جالپى بەرەشەك سوماسى 2019-جىلدىڭ 1- ماۋسىمىنداعى جاعداي بويىنشا 3 ميلليون تەڭگەدەن اسپاۋعا ءتيىس. ماۋسىم ايىندا وسى جاڭالىقتى ەستي سالىپ بانكتەن نەسيە العاندار بۇل تىزىمگە كىرمەيدى. ونداي ازاماتتار بولدى. قابىلداۋعا كەلگەندەردىڭ اراسىندا دا بىرەن-ساران ازامات بولدى. ال تىزىمگە ەنبەي قالعاندار، ءوزىن اتالمىش 5 ساناتقا جاتامىن دەپ ەسەپتەيتىن ازاماتتار بىزگە قۇجاتتارىمەن بىرگە ءوتىنىشىن وتكىزۋى كەرەك. ياعني، اكسيا قانداي دا ءبىر ۋاقىتپەن شەكتەلمەگەن. بۇل تۇرعىدا ازاماتتاردىڭ الاڭداۋىنا نەگىز جوق»، - دەپ ءتۇسىندىردى ق ر ەڭبەك جانە حالىقتى الەۋمەتتىك قورعاۋ ۆيتسە-ءمينيسترى سۆەتلانا جاقىپوۆا.
ساراپشىلار نە دەيدى؟
ق ر پرەزيدەنتى جانىنداعى قازاقستان ستراتەگيالىق زەرتتەۋلەر ينستيتۋتىنىڭ ديرەكتورى زارەما شاۋكەنوۆانىڭ پايىمىنشا، ۇلتتىق قوعامدىق سەنىم كەڭەسىن قالىپتاستىرۋ ازاماتتىق سەكتوردى بيلىكپەن سىندارلى سۇحباتقا تارتۋعا مۇمكىندىك بەردى. بۇدان بولەك، مەملەكەتتىك قىزمەت ىستەرى جانە سىبايلاس جەمقورلىققا قارسى ءىس-قيمىل اگەنتتىگىن ەكى ۆەدومستۆوعا ءبولۋ مەملەكەتتىك قىزمەتتىڭ تيىمدىلىگىن ارتتىرۋعا، سىبايلاس جەمقورلىققا قارسى كۇرەسكە نەعۇرلىم ناتيجەلى كوڭىل بولۋگە جول اشادى. قاسىم-جومارت كەمەل ۇلى بارلىق مەملەكەتتىك ورگانداردى «حالىق ۇنىنە قۇلاق اساتىن مەملەكەت» تۇجىرىمداماسى اياسىندا جۇرتشىلىقپەن بايلانىس ورناتۋ بويىنشا جۇيەلى جۇمىس جۇرگىزۋگە شاقىردى. قازىرگى ۋاقىتتا قازاقستان ازاماتتارى ۆيرتۋالدى قابىلداۋ بولمەسى ارقىلى پرەزيدەنتكە تىكەلەي جۇگىنە الادى.
ساراپشىنىڭ اتاپ وتۋىنشە، بيىلعى 2- قىركۇيەكتەگى ق ر پرەزيدەنتىنىڭ قازاقستان حالقىنا جولداۋى ەلىمىزدەگى الەۋمەتتىك-ساياسي ءارى ەكونوميكالىق رەفورمالاردىڭ ناقتى باعىتتارىن بەلگىلەۋگە نەگىزدەلگەن.
اتاپ ايتقاندا، الەۋمەتتىك سالادا حالىقتىڭ از قامتاماسىز ەتىلگەن توپتارىنا بورىش جۇكتەمەسىن تومەندەتۋ، ياعني 300 مىڭ تەڭگە سوماسىنا نەسيە بەرەشەگىن وتەۋ شاراسى حالىقتىڭ تابىسىن ءتيىستى دەڭگەيدە ارتتىرۋعا مۇمكىندىك بەرىپ وتىر. سونىمەن قاتار 2020-جىلدى ۆولونتەر جىلى دەپ جاريالاۋ -ازاماتتىق قوعامدى نىعايتۋ جونىندەگى ءبىزدىڭ جۇمىسىمىزدىڭ ماڭىزدى بولىگى.
مۇنىمەن قوسا، ق ر پرەزيدەنتىنىڭ تاپسىرماسىنا سايكەس جوسپارلارعا توقتالسا، الداعى 4 جىلدا مۇعالىمدەر جالاقىسىن 2 ەسە ارتتىرۋ، 2020-جىلدان باستاپ «ديپلوممەن - اۋىلعا» باعدارلاماسىن قارجىلاندىرۋدى 20 ميلليارد تەڭگەگە دەيىن كەڭەيتۋ ەسكەرىلگەن.
ز. شاۋكەنوۆانىڭ ويىنشا، مەملەكەت باسشىسىنىڭ جاستاردى قولداۋ باعىتىنداعى باستامالارىن ەرەكشە اتاپ وتكەن ءجون. وسى ورايدا پرەزيدەنتتىك جاستار رەزەرۆىن قالىپتاستىرۋ جاڭا مۇمكىندىكتەر اشادى جانە دارىندى جاستارعا ارنالعان الەۋمەتتىك ليفت تەتىگىن قالىپتاستىرۋعا مۇمكىندىك. جاستار ءۇشىن باسپانا ماسەلەلەرى دە شەشىلۋدە.
بۇگىندە قازاقستان پرەزيدەنتى حالىقپەن كەرى بايلانىس ورناتۋ ءۇشىن الەۋمەتتىك جەلىلەر ارقىلى ەلدەگى نەگىزگى وقيعالار تۋرالى جەدەل حاباردار ەتەدى، سونداي-اق مەملەكەتتىك ورگانداردىڭ شۇعىل ارەكەتى ءۇشىن ءتيىستى تاپسىرمالار بەرەدى.
ساراپشىنىڭ سوزىنە قاراعاندا، قاسىم-جومارت كەمەل ۇلى شۇعىل جاعدايلاردا لايىقتى شەشىم جاساي الاتىن ءارى الدىڭعى شەپتە بولا الاتىن ءتيىمدى داعدارىس-مەنەدجەرى رەتىندە تانىلىپ وتىر. ەكىنشىدەن، ق ر پرەزيدەنتىنىڭ باستامالارى مەن تاپسىرمالارى ونىڭ مەملەكەتتىك ساياساتتا وڭ وزگەرىستەرگە دايىن ەكەندىگىن كورسەتەدى. ۇشىنشىدەن، مەملەكەت باسشىسى حالىق ءۇشىن اشىق جانە قولجەتىمدى كوشباسشى ەكەنىن، قوعامدىق پىكىرگە قۇلاق اساتىن جانە حالىقتىڭ سۇرانىستارىنا جاۋاپ بەرەتىن، حالىقپەن «بايلانىسقا» شىعۋعا دايىندىعىن بايقاتتى. تورتىنشىدەن، سەنىمگە لايىقتى تۇلعا. بەسىنشىدەن، ادىلەتتىلىك ءۇشىن كۇرەسۋشى. پرەزيدەنت ازاماتتار مۇددەلەرىنىڭ تەپە-تەڭدىگىن ساقتايتىن جانە ۇلتتىق يگىلىكتەردى ءادىل ءبولۋدى ۇستاناتىن تورەشى بولىپ تابىلادى.
ءوز كەزەگىندە ق ر پرەزيدەنتى جانىنداعى ورتالىق كوممۋنيكاتسيالار قىزمەتىنىڭ باسشىسى تالعات قاليەۆ قازاقستان پرەزيدەنتى ق. توقايەۆتىڭ العا قويىپ وتىرعان ماقساتتارىنىڭ كوبى ۇزاقمەرزىمدى ەكەنىن جەتكىزدى.
«ەگەر دە حالىقتىڭ تابىسىن ارتتىرۋعا توقتالساق، بورىش جۇكتەمەسىن تومەندەتۋگە نەگىزدەلگەن ماڭىزدى ءبىر باستاما بار. وسى ورايدا بۇل شارالار تۇرعىنداردىڭ كىرىسىن ارتتىرۋعا مۇمكىندىك بەرەدى، سەبەبى ادامداردىڭ ءبىرازى بورىش جۇكتەمەسىنەن بوساپ، وزدەرىنىڭ كىرىسىن وڭتايلاندىردى. سونىمەن قاتار حالىقتىڭ تابىسىن ارتتىرۋ ءۇشىن ەكونوميكا ءوسىمى دە كەرەك. مەملەكەت باسشىسى وسى باعىتتا نەگىزگى جۇمىستى ايقىنداپ بەردى. ەكىنشىسى - سىبايلاس جەمقورلىقپەن كۇرەس. بۇل تۇرعىدا قىزمەتكەرلەرىنىڭ جەمقورلىق قۇقىق بۇزۋشىلىقتارى ءۇشىن ءبىرىنشى باسشىلاردىڭ جاۋاپكەرشىلىگى تۋرالى باستاما جاريا ەتىلدى. اتاپ ايتقاندا، وسى جانە باسقا دا باستامالاردى جۇزەگە اسىرۋ شارالارى جاڭا قارقىنمەن ىسكە اسىرىلاتىن بولادى»، - دەدى ت. قاليەۆ.
ساراپشىنىڭ پايىمىنشا، حالىقتى جۇمىسپەن قامتۋ مەن باسپانا ماسەلەسىن شەشۋ قادامدارى ءتيىستى مەرزىمدى تالاپ ەتەدى. دەگەنمەن دە كوپبالالى جانە از قامتىلعان وتباسىلار ءۇشىن بۇگىندە باسپانا بەرىلىپ جاتىر، سونداي-اق وسى باعىتتا جاستارعا دا قولداۋ جاسالۋدا. ال الەۋمەتتىك ساياساتتا مۇعالىمدەر مەن مەديتسينا قىزمەتكەرلەرىنىڭ ەڭبەكاقىسىن ارتتىرۋعا ەرەكشە ەكپىن قويىلعان.
ت. قاليەۆ «رۋحاني جاڭعىرۋ» باعدارلاماسىن جۇزەگە اسىرۋ ماسەلەسىنە توقتالا كەلە، بۇل باعدارلاما كەڭەيە تۇسەتىنىنە سەنىم ءبىلدىردى.
ءسوز سوڭىندا ساراپشى مەملەكەت باسشىسىنىڭ بارلىق ماقساتتارى مەن مىندەتتەرى ايقىن ەكەنىن، ولاردىڭ بارلىعىن ىسكە اسىرۋ ءۇشىن قاجەتتى جۇمىستار باستالعانىن اتاپ ءوتتى.
***
ق ر پرەزيدەنتى جانىنداعى قازاقستان ستراتەگيالىق زەرتتەۋلەر ينستيتۋتىنىڭ مالىمەتىنە سۇيەنسەك، 2019-جىلعى قىركۇيەك ايىنىڭ ورتا كەزىندەگى جاعداي بويىنشا مەملەكەت باسشىسى 5 زاڭعا قول قويىپ، ساياسي، الەۋمەتتىك-ەكونوميكالىق جانە مادەني سالالاردا 40 وكىم شىعاردى. وسى كەزگە دەيىن پرەزيدەنت 102 جارلىققا قول قويدى قازاقستان پرەزيدەنتى ورتالىق مەملەكەتتىك ورگاندار، جەرگىلىكتى اتقارۋشى ورگاندار، بيزنەس قۇرىلىمدار باسشىلارىمەن، ازاماتتىق سەكتور وكىلدەرىمەن جانە قوعامنىڭ باسقا دا توپتارىمەن 140 تان استام ىسكەرلىك كەزدەسۋلەر مەن كەڭەستەر وتكىزدى.
مەملەكەتتىك باسشىسىنىڭ تىكەلەي تاپسىرماسىمەن ق ر پرەزيدەنتى اكىمشىلىگىنىڭ وتىنىشتەردى قاراۋدى باقىلاۋ ءبولىمى اشىلدى. ونىڭ مەڭگەرۋشىسى بولىپ ق ر پرەزيدەنتىنىڭ كومەكشىسى ايدا بالايەۆا تاعايىندالدى.
اۆتور:رۋسلان عابباسوۆ