Діни төзімділік - қазақтың қанында бар қасиет
Бүгінде елімізде ислам діні - 72%, православие - 9%, католиктік - 3%, протестанттық - 14%, қалған діни конфессиялар 2%-ды құрайды. Осы орайда Қазақстанның бүкіл әлем үшін конфессияаралық келісімнің үлгісі бола алатынын айта кеткен жөн. Республикамызда ислам және православие діндері ең ірі конфессиялар болған және болып қала береді.
Рухани келісім күніне орай ғалымдардың сөзіне жүгінгенді жөн көрдік.
Мекемтас Мырзахметұлы, ф.ғ.д., профессор:
«Бұл мереке біздің қазақ халқы үшін атаулы күн. Себебі ата - бабаларымыз әр уақытта да өз өмірінде ар мен ұятты жоғары бағалаған. Соның нәтижесінде бүгінде елімізде түрлі ұлттар мен ұлыстардың және әртүрлі мәдениеттің өкілдері татулықта тұрып жатыр. Олардың өздерін еркін сезініп, бейбір өмір сүруі қазақ халқының бойына сіңген дархандық, мейірімділік пен қонақжайлылықтың арқасы. Халқымыздың бойындағы бұл асыл қасиет ата-бабаларымыздың қанынан дарыған. Исламға дейінгі түркілердің далалық заңдарында бір адам қылмыс немесе қандай да бір қателік жасайтын болса, ол бүкіл рудың намысы болып саналатын. Сонымен қоса бір адам қиыншылыққа тап болса, оған бүкіл ел болып жұмыла көмек беретін. Міне, осы ізгі қасиеттер қазақ халқы Ислам дінін қабылдаған соң да жоғалмай, керісінше дамып, қуттана түсті».
Таңжарық Тұрғанқұлов, дінтанушы-ғалым:
«Діни төзімділік - ұлт психологиясымен үндес ұғым. Рухани татулық, дінаралық диалог біздің дархан елімізде, кең-байтақ жерімізде сан ғасырлар бойы көрініс тауып келе жатқан құбылыс. Оған сан салалы тарихтың қатпарлы оқиғалары куә. Біздің жерімізде бірнеше діндер мен мәдениеттердің қатар өмір сүругенін күні бүгінге дейін сақталып келген түрлі археологиялық жәдігерлерден де көруге болады. Түрлі қазба жұмыстары нәтижесінде табылған несториан шіркеулерінің, буддалық храмдардың, түрлі құрбандық шалатын рәсімдер орындалатын орындардың қалдықтары - елімізде о бастан көп діндер мен мәдениеттердің болғанын айғақтайды. Қазақ халқының рухани төзімділік, басқа діндер мен мәдениеттердің өкілдеріне деген сыйластық көзқарас қанымен, генетикалық жолымен берілген қасиет десем, артық айтпағандақ болар еді.
Таяуда мен мынадай қызықты оқиғаның куәсі болдым. Дін маманы ретінде зерттеу жұмыстарымен Жамбыл облысы Талас ауданына барғанымда, кеңес заманында (1962-63 жылдары) осында қоныс тепкен, өздерін «Православие христиан Сионистері» деп атайтын шағын діни ілімнің өкілдерін кездестірдім. Сонда бір таң қалғаным - олар ертеректе діни сенімдеріне байланысты Украина жерінде қуғын көріп, елден қуылған екен. Сосын қазақ жеріне келген оларды сол кездегі ел азаматтары мен жергілікті тұрғындар өз панасына алып, қорғап қалған. Дін өкілдері қазақ халқына деген ризашылықтарын жасырмады. Тіпті әр ұлттан жинақталған әлгі діни сенім өкілдеріне жергілікті халық өзінің бір атасы (бес аталы ру екен, соның алтыншы атасы) ретінде қарап, тойларында тойбастарын берсе, өлім-жітім, жаназасында атаған мүшесінен де құр қалдырмайды екен. Міне, қазақ халқының рухани татулықты әуел бастан қолдайтынын, қандай жағдай болса да, басқа дін өкілі деп бөлмей, қоян-қолтық араласып, өмір сүретінін осындай өмірлік мысалдарда-ақ көруге көруге болады. Себебі халқымыздың дәстүрлі дүниетанымы Құрандағы: «Бір адамды өлтірген, бүкіл адамзатты өлтіргенмен тең. Ал, бір адамды құтқарған, бүкіл адамзатты құтқармен тең...» деген аятын, Ясауи бабамыздың: «Сүннет емес, кәпірде болса берме азар», - деген қағидасын терең сіңірген.
Жанат Қапалбаева