ناۆاحولىق ءۇندىستەر ءتورتىنشى اتاعا تولمايىنشا ءوزارا ۇيلەنبەيدى

استانا. قازاقپارات - «رۋحاني جاڭعىرۋ» باعدارلاماسى اياسىندا جولعا شىققان «بابالار ىزىمەن» تاريحي- عىلىمي ەكسپەديتسياسىنىڭ ساپارى امەريكا قۇراما شتاتتارىندا جالعاستى.

 توپ مۇشەلەرى اريزونا شتاتىنداعى پەيدج قالاسىندا جەرگىلىكتى ناۆاحو ۇندىستەرىنىڭ مادەنيەتىمەن تۇرمىسىن زەرتتەپ، داستۇرىمەن تانىستى.

 بۇدان سوڭ زەرتتەۋشىلەر نيۋ- مەحيكو شتاتىنداعى البۋكەركە قالاسىنا باردى. ەكسپەديتسيا مۇشەلەرى مۇندا پۋەبلو ۇندىستەرى تۋرالى اقپارات جيناپ، ەجەلگى پەتروگليفتەر مۇراجايىندا بولدى. بۇل -  ناۆاحو ۇندىستەرىنىڭ ءداستۇرلى سازى. تۇمسا تابيعاتپەن جانە دالامەن تولىقتاي استاسىپ جاتقان ۇندىستەردىڭ مۋزىكاسى وسىنداي. ناۆاحو ۇندىستەرى ءتورت سانىن قاسيەتتى سانايدى ەكەن. جىلدىڭ ءتورت مەزگىلى، دۇنيەنىڭ ءتورت بۇرىشى سياقتى ۇعىمدار ولار ءۇشىن قاسيەتتى. ياعني بارلىق نارسە وسى ءتورت سانىمەن بايلانىستى. ءاربىر ناۆاحولىق ءۇندىس ءتورتىنشى اتاسىنا دەيىن شەجىرەسىن جاتقا ءبىلۋى مىندەتتى جانە ءتورتىنشى اتاعا تولمايىنشا ءوزارا ۇيلەنبەيدى. سونداي- اق ولاردىڭ ۇيلەرىنىڭ فورماسى كيىز ۇيگە ۇقسايدى جانە عارىش پەن كۇننىڭ جىلجۋ رەتىنە قاراي ىڭعايلاندىرىپ تۇرعىزىلادى ەكەن.

توماس حانت پەيدج، قالاسىنىڭ تۇرعىنى:

 - ناۆاحو دۇنيەتانىمىندا بارلىق دۇنيە، جاراتىلىستىڭ ءبارى قوزعالىستا. ول -  سپيرال ءتارىزدى وڭنان سولعا قاراي قوزعالۋ، اينالۋ. ونى ءبىزدىڭ تىلدە شابىكە دەپ اتايدى. وعان بارلىق جاراتىلىس باعىنادى. ول كىشكەنتاي اتومنان باستاپ گالاكتيكاعا دەيىن بار. جەر دە كۇندى اينالادى. سوندىقتان ءۇي تۇرعىزعاندا وسى پرينتسيپ نازارعا الىنادى. بۇنى عارىشتىق جۇيەگە، جاراتىلىستىڭ تارتىبىنە باعىنۋ دەۋگە بولادى. ءۇيدىڭ ەسىگى ءاردايىم شىعىسقا قارايدى جانە شىققان كۇننىڭ جارىعى ءاردايىم ەسىكتەن كىرۋى كەرەك.

 ناۆاحولاردىڭ دۇنيەتانىمىندا بارلىق جاراتىلىس ەر جانە ايەل بولىپ بولىنەدى. ماسەلەن، جەر انا بولسا، كوك اسپان -  اكە. ال وسى ەكەۋىن جالعاپ تۇرعان -  نۇر. سولتۇستىك امەريكا ۇندىستەرىنىڭ مادەنيەتىندە ءبيدىڭ دە الار ورنى ەرەكشە. بي ارقىلى ولار وزدەرىنىڭ ءومىرى مەن تۇرمىسىنان حابار بەرەدى.

ساپار ىسقاقوۆ، «بابالار ىزىمەن» ەكسپەديتسياسىنىڭ جەتەكشىسى:

- بۇلاردىڭ ۇلتتىق ءبيى ءبىزدىڭ باياعى باقسىلاردىڭ بيىنە، قوزعالىسىنا ۇقسايدى. قازىر مۇنداي بيلەر تۇركىتىلدەس حالىقتاردا، ياكۋتتاردا، التايلىقتاردا جانە باسقا دا سونداي حالىقتاردا ساقتالىپ قالعان.

 پەيدج قالاسىنان كەيىن ەكسپەديتسيا مۇشەلەرى نيۋ- مەحيكو شتاتىنداعى البۋكەركا قالاسىن بەتكە الىپ، جولعا شىقتى. البۋكەركادا پۋەبلو ۇندىستەرى تۇرادى. ءارى مۇندا كوپتەگەن پەتروگليفتەر ساقتالعان. ەكسپەديتسيا مۇشەلەرى البۋكەركادا جەرگىلىكتى ۇندىستەردىڭ مۇراجايىندا بولىپ، ودان سوڭ پەتروگليفتەر كانونىندا بولدى. تاستاعى سۋرەتتەر سولتۇستىك امەريكاداعى جەرگىلىكتى حالىقتاردىڭ ومىرىنەن سىر شەرتەدى. البۋكەركاداعى اسپان استىنداعى پەتروگليفتەر مۇراجايى 30 شارشى شاقىرىم جەرگە سوزىلىپ جاتىر. مۇندا تاس بەتىنەن كۇننىڭ، ادامداردىڭ جانە جان- جانۋارلاردىڭ بەينەلەرىن كورۋگە بولادى. پۋەبلو ۇندىستەرى سولتۇستىكتە ناۆاحولارمەن جانە اپاچيلارمەن كورشىلەس تۇرادى. ولار نەگىزىنەن نيۋ- مەحيكو شتاتىندا قونىس تەپكەن.

يلاي گارسي، البۋكەركا قالاسىنىڭ تۇرعىنى:

- پۋەبلو مادەنيەتى وتە باي. البۋكەركا قالاسى ولاردىڭ ورتالىعى ىسپەتتەس. سىزدەردىڭ ەكسپەديتسيالارىڭىزدىڭ سونشاما الىس جەردەن كەلىپ، ۇندىستەردىڭ مادەنيەتىن زەرتتەۋى ۇلكەن قۇرمەتكە لايىق.

 «بابالار ىزىمەن» ەكسپەديتسياسى ونشاقتى كۇننىڭ ىشىندە نەگىزىنەن ناۆاحو جانە پۋەبلو ۇندىستەرىنە قاتىستى مالىمەت جينادى. بۇل مالىمەتتەر الداعى باسقا دا زەرتتەۋلەرگە نەگىز بولادى دەگەن ءۇمىت بار. ەكسپەديتسيا مۇشەلەرى ەندى الداعى كۇندەرى ا ق ش استاناسى ۆاشينگتون قالاسىن بەتكە الادى.

 اۆتورلارى: سايات جوكەن ۇلى، ارمان دانىشبايەۆ

www.24.kz