استانا حالىقارالىق قارجى ورتالىعىنىڭ بولاشاعى زور - قايرات كەلىمبەتوۆ
ا ح ق و باسقارۋشىسى قايرات كەلىمبەتوۆ قازاقستاندا قۇرىلعان قارجى الاڭىنىڭ ەكى جىلدىق دايىندىق جۇمىستارىنىڭ قورىتىندىسى، بولاشاققا جوسپارلار مەن ماقساتتى كورسەتكىشتەرى تۋرالى قازاقپاراتقا بەرگەن سۇحباتىندا ايتتى.
- قايرات نەمات ۇلى، ا ح ق و- نىڭ اشىلۋعا دايىندىعى قالاي؟
- شىلدە ايىندا ا ح ق و- نىڭ رەسمي تانىستىرىلىمى وتەدى. ءبىراق، ءبىز كونستيتۋتسيالىق زاڭناماعا سايكەس، 2018 -جىلدىڭ 1 - قاڭتارىنان باستاپ جۇمىس ىستەپ جاتىرمىز. ەكى جىل بويى دايىندىق جۇمىستارىن جۇرگىزدىك. اعىلشىن جالپى ەرەجەسى اياسىندا 47 نورماتيۆتىك قۇقىقتىق اكتىلەر قابىلداندى. بۇل لوندون، دۋباي، سينگاپۋر، گونكونگ سياقتى حالىقارالىق قارجى ورتالىقتارىنىڭ ۇزدىك تاجىريبەسىن بەينەلەتىن زاڭدار سانالادى. بۇدان بولەك، ارنايى ينستيتۋتتار قۇرىلدى. بارلىق قارجى ينستيتۋتتارى ءۇشىن رەتتەگىش بولىپ تابىلاتىن اگەنتتىك، سونداي- اق امەريكالىق Nasdaq كومپانياسى جانە شاڭحاي قور بيرجاسىمەن بىرلەسىپ بيرجا قۇرىلدى. تاياۋدا شاڭحايدا «سامۇرىق- قازىنا» قورىنىڭ قۇرامىنا كىرەتىن كومپانيانىڭ تانىستىرىلىمى ءوتتى. بۇل قىتاي قارجى ينستيتۋتتارى، ينۆەستيتسيالىق كومپانيالار تاراپىنان ۇلكەن قىزىعۋشىلىق تۋدىردى.
مەملەكەت باسشىسى 2015 -جىلى ينۆەستورلارعا تۇسىنىكتى اعىلشىن جالپى ەرەجەلەرى ۇستانىمدارى جۇمىس ىستەيتىن ارنايى قارجى ايماعىن - ا ح ق و قۇرۋعا باستاماشىلىق ەتكەن بولاتىن. بواو ازيا فورۋمىندا، شاڭحايداعى «سامۇرىق- قازىنا» ينۆەستورلار كۇنىندە جانە بەيجىڭدەگى قىتايلىق سەرىكتەستەرمەن كەزدەسۋ كەزىندە ق ح ر ىسكەر توپتارى تاراپىنان قازاقستاندا جوبالاردى جۇزەگە اسىرۋعا، جەكەشەلەندىرۋ پروتسەستەرى مەن جالپى، ءبىزدىڭ ەلمەن ىنتىماقتاستىققا ۇلكەن قىزىعۋشىلىق ءبىلدىرىلدى.
- نە ءۇشىن قىتاي تاراپى بىزگە، سونىڭ ىشىندە جەكەشەلەندىرۋ پروتسەستەرى مەن ا ح ق و قىزمەتىنە مۇنداي قىزىعۋشىلىق تانىتىپ جاتىر؟
- قازاقستان ءۇشىن جاڭا جۇمىس ورىندارى اشىلاتىن، وندىرىستە جاڭاشىلدىق بولاتىن، كاسىپورىندار وزدەرىنىڭ كورپوراتيۆتىك باسقارۋىن جاقسارتاتىن ينۆەستيتسيالاردى تارتۋ وتە ماڭىزدى. الەمنىڭ ەكىنشى ەكونوميكالىق دەرجاۆاسىنا اينالعان قىتاي ءۇشىن «ءبىر بەلدەۋ، ءبىر جول» باعدارلاماسىن جۇزەگە اسىرۋ، قاتتى (اۆتوموبيلدىك، تەمىرجول جانە ت. ب. ) دا، جۇمساق تا (ۇيىمداستىرۋشىلىق، زاڭنامالىق جانە باسقا دا نورمالار، سيفرلاندىرۋ، قارجى ينستيتۋتتارى) ينفراقۇرىلىمداردى قۇرۋ ارقىلى باسقا ەلدەرمەن ءوزارا بايلانىستىلىقتى دامىتۋ ماڭىزدى بولىپ تابىلادى.
ورتالىق ازيا ەلدەرى ءۇشىن «ءبىر بەلدەۋ، ءبىر جول» - ۇلى جىبەك جولىنىڭ ءرولىن قايتا قالپىنا كەلتىرۋ ماڭىزدى، سوندىقتان ءبىزدىڭ قىتايمەن وسى تاراپتارداعى قىزىعۋشىلىعىمىز سايكەس كەلەدى. ءبىز ازيادان، سونىڭ ىشىندە قىتايدان قارجى ينستيتۋتتارىنىڭ كەلۋىن قولدايمىز جانە الەمنىڭ ۇزدىك تاجىريبەسىنە سايكەس كەلەتىن بارلىق جاعدايدى جاساعىمىز كەلەدى. قىتاي ينۆەستيتسيا ءۇشىن الەم بويىنشا كۇرەس ءجۇرىپ جاتىر. ەۋروپا، لاتىن امەريكا ەلدەرى ينۆەستيتسيالاردى وزدەرىنە تارتۋ ءۇشىن باسەكەلەسۋدە.
قازاقستان ەۋروپا نارىقتارى مەن قىتايدىڭ باتىس وڭىرلەرى اراسىنداعى قۇرلىق كوپىرى تۇرعىسىنان ءبىرىنشى ەل بولىپ تابىلادى. وزدەرىڭىزگە ءمالىم، مەملەكەت باسشىسىنىڭ تاپسىرماسىمەن «قورعاس» پەن تۇرىكمەنستان شەكاراسىن بايلانىستىراتىن تەمىرجولدار، اقتاۋ پورتىنان ازەربايجان ارقىلى گرۋزياعا، تۇركيا مەن شىعىس ەۋروپاعا جول سالىندى، ال رەسەي اۋماعى ارقىلى ءبىز باتىس ەۋروپا پورتىنا بارا الامىز. ءبىزدىڭ ترانسپورتتىق بيلىكتىڭ باعالاۋى بويىنشا، بۇل ارقىلى قازاقستان قوسىمشا 5 ميلليارد دوللار قارجى تابا الادى (ق ر اۋماعى ارقىلى 2 ميلليون كونتەينەر وتەدى). بۇل دا ءوز ءوندىرىسىمىزدى دامىتۋعا جانە ەلىمىزدىڭ اۋماعىندا قوسىمشا قۇن قوسۋعا مۇمكىندىك بەرەدى. قىتاي ءۇشىن بۇل - ءارى قاراي جىلجۋ، ولار باتىس جانە شىعىس ەۋروپا ەلدەرىندە قازىردىڭ وزىندە ۇلكەن پورت پەن ينفراقۇرىلىمدىق قۋاتتار ساتىپ الۋدا. سوندىقتان، قازاقستان وسىنداي اۋقىمدى جانە ينتەنسيۆتى باعدارلاماعا قاتىسۋ كەرەك.
- جەكەشەلەندىرۋ پروتسەسى جانە وعان دەگەن قىتاي تاراپىنىڭ ۇلكەن قىزىعۋشىلىعى قازاقستاننىڭ ۇلتتىق قاۋىپسىزدىگىنە قانداي دا ءبىر كەسىرىن تيگىزبەي مە؟ وسى ماسەلەگە بايلانىستى بەلگىلى ءبىر شەكتەۋلەر مەن تارازى باسىن تەڭەستىرەتىن جۇيەلەر قاراستىرىلعان با؟
- بۇل ءبىر جاعىنان وتە نازىك تە كۇردەلى، سونىمەن قاتار ايتارلىقتاي قاراپايىم سۇراق. ءبىزدىڭ كومپانيالارىمىز قازاقستان اۋماعىندا جۇمىس ىستەيدى. بۇل فيزيكالىق تۇرعىدان ءوز جەرىمىزگە تۇرعىزىلعان ينفراقۇرىلىمدار بولعاندىقتان، ونى كەلىپ بىرەۋ شەتەلگە سۇيرەپ كەتە المايدى. ودان باسقا، ارينە، ۇلتتىق قاۋىپسىزدىك پەن سوعان قاتىستى قولداناتىن شارالار بار، مىسالى اكسيانىڭ باقىلاۋ پاكەتى مەملەكەتتە قالادى. وسى رەتتە ءبىزدىڭ مەملەكەت تەرەڭ ويلاستىرىلعان ساياسات ۇستانىپ وتىر دەپ ويلايمىن، قورقاتىن ەشتەڭە جوق. ەستەرىڭىزدە بولسا حالىقتىق IPO باعدارلاماسىندا 5-7 پايىز تۋرالى ايتىلعان بولاتىن، قازىر باستاپقى جەكەشەلەندىرۋ 20-25 پايىزدىڭ اينالاسىندا. وسىعان بايلانىستى الەمدىك تاجريبەلەرگە كوز سالاتىن بولساق، ەشكىم قوبالجىپ وتىرعان جوق، كەلگەن قارجى ەل ەكونوميكاسىنىڭ دامۋىنا ۇلەس قوسادى. ءبىز سىرتقى الەمنەن ءبولىنىپ ەسىك- تەرەزەمىزدى قىمتاپ وتىرا المايمىز. جاھاندىق ەكونوميكامەن بىتە- قايناسىپ، ودان وزىمىزگە قاجەت باسىمدىلىقتاردى الۋىمىز كەرەك.
تاعى ءبىر نارسەنى ايتا كەتەيىن، قازىر بۇكىل الەم قىتاي ينۆەستيتسياسى ءۇشىن كۇرەسىپ جاتىر، ال ءبىز ونىڭ ىرگەلەس كورشىسىمىز. بۇل ينۆەستيتسيا ءبىزدىڭ ەكونوميكامىزدى كوتەرۋ ءۇشىن قاجەت. قازاقستان باسشىلىعىنىڭ ۇستانىپ وتىرعان ساياساتى ەلىمىزگە اعىلاتىن ينۆەستيتسيا ءۇشىن جاقسى جاعداي تۋدىرىپ وتىر.
- كەلەشەكتە ا ح ق و- داعى قىتاي ءرولى قانشالىقتى بولماق؟
- بىرىنشىدەن، ا ح ق و بيرجاسىنىڭ 25 پايىزى شاڭحاي قور بيرجاسىنا تيەسىلى، ونىڭ اكسيونەرى دە امەريكالىق Nasdaq. ا ح ق و - قازىرگى كۇندەرى ا ق ش پەن قىتاي كومپانيالارى بيرجانى بىرلەسە دامىتىپ وتىرعان جالعىز قارجىلىق الاڭقاي بولۋى كەرەك. شاڭحاي ءبىزدىڭ سەنىمدى سەرىكتەسىمىز، كەلەشەكتە بۇل قالا الەمدىك قارجى ورتالىعىنا اينالادى، سوندىقتان ول بيرجامەن بايلانىستا بولۋ ءبىز ءۇشىن وتە ماڭىزدى. سونىمەن بىرگە قىتايدىڭ ەڭ ۇزدىك بەستىگىنە كىرەتىن ءىرى بانكتەرى دە ا ح ق و قىزمەتىنە قىزىعۋشىلىق ءبىلدىرىپ وتىر.
سونىمەن بىرگە
CITIC Securities, Haitong, Shenwan Hongyuan Securities
سياقتى بروكەرلىك كومپانيالار تاراپىنان دا ۇسىنىستار كوپ. بۇل كومپانيالار ميللياردتاعان دوللار قارجىنى باسقارىپ وتىر، ولار قازاقستانداعى جەكەشەلەندىرۋ جانە قور بيرجالارىن دامىتۋ باعدارلامالارىنا قاتىسقىلارى كەلەدى.
«ءبىر بەلدەۋ، ءبىر جول» باعدارلاماسىنىڭ دا ەلىمىزگە بەرەرى مول. ناۋرىزداعى ورتالىق ازيا باسشىلارىنىڭ كەزدەسۋىندە ەلباسى ا ح ق و اياسىنداعى حالىقارالىق قارجى حابىنىڭ قىزمەتىن ۇسىندى. بارلىق ەلدى قاي كەزدە بولسىن ساۋدا مەن بيزنەس بىرىكتىرەدى. ۇلتتىق قاۋىپسىزدىك تۇرعىسىنان الىپ قارايتىن بولساق بىزگە كورشىلەرىمىزبەن تاتۋ بولعانىمىز ماڭىزدى. ا ح ق و ءدال وسى جەردە ازيا مەن ەۋروپا ساۋدا الاڭدارىن بىرىكتىرەتىن ايماقتىق حاب بولا الادى. اعىمداعى جىلدىڭ 8-11 - ساۋىرىندە بواوداعا ازيا حالىقارالىق فورۋمىندا ق ح ر باسشىسى شي جينپيڭ قىتاي سىرتقى الەم ءۇشىن اشىلا تۇسەتىنىن ايتقان بولاتىن. بۇل ءبىزدىڭ بارلىق كاسىپكەرلەر ءۇشىن ماڭىزدى سيگنال، بۇكىل الەمدى وزىنە تارتقان قىتاي نارىعىنا شىعۋدىڭ ۇلكەن مۇمكىندىگى دەپ ايتۋعا بولادى.
- ءاربىر بەدەلدى بيرجانىڭ ءوز يندەكسى بار. ا ح ق و بيرجاسىندا يندەكس بولا ما؟
- ءبىز بۇل ماسەلە بويىنشا جۇمىس ىستەپ جاتىرمىز. ءوز يندەكسىمىزدى جاساۋ ءۇشىن ءبىزدى مويىنداۋى ءتيىس. الداعى 2-3 جىلدا وسى ماقساتقا قول جەتكىزەمىز دەپ ويلايمىن.
- ا ح ق و اشىلۋ سالتاناتى قالاي وتكىزىلەدى؟
- ءبىز 2 مىڭعا جۋىق قوناق شاقىردىق. بۇل 3-5 - شىلدە كۇندەرى وتەتىن ۇلكەن ينۆەستيتسيالىق سامميت بولادى. ءبىز ونى «Astana Finance Days» دەپ اتايمىز.
4 - شىلدەدە ەلىمىزدە ەكىنشى رەت دۇنيەجۇزىلىك يسلام ەكونوميكالىق فورۋمى وتەدى. ءبىز ونى مالايزيامەن بىرلەسىپ ۇيىمداستىرۋدامىز. ءدال سول كۇنى «ءبىر بەلدەۋ، ءبىر جول» فورۋمى بولادى. ءبىز وعان وسى جولعى ساپارىمىزدا قىتايدىڭ جەتەكشى قارجى ينستيتۋتتارىنىڭ باسشىلارىن شاقىردىق.
5 - شىلدەدە استانانىڭ 20 جىلدىعىنا ارنالعان ا ح ق و رەسمي حالىقارالىق تانىستىرىلىمى وتەدى.
- سۇحباتىڭىزعا راقمەت!