اقسەلەۋ اعانىڭ التىن اسىعى

 استانا. قازاقپارات - قازاقتىڭ رۋحاني دۇنيەسىن دامىتۋعا سۇبەلى ۇلەسىن قوسقان تۇلعالار از ەمەس. سولاردىڭ قاتارىندا اقسەلەۋ سەيدىمبەكتىڭ الار ورنى ەرەكشە.

العاشقى قادامدارىن جۋرناليستيكادان باستاعان اقسەلەۋ اعامىزدىڭ جازۋشىلىققا بەت بۇرىپ، ودان ادەبيەتىمىز بەن مادەنيەتىمىزدىڭ يگەرىلمەي جاتقان تىڭ تاقىرىپتارىنا زەرتتەۋلەر جۇرگىزىپ، ولقى جاقتارىن تۇگەندەپ، تولتىرۋعا بەلسەنە اتسالىسقانىن بارلىعىمىز جاقسى بىلەمىز. ول قاي سالادا، قاي جەردە ەڭبەك ەتسە دە ءوزىنىڭ تياناقتىلىعىن، زەرەكتىگىن، ۇلكەن ەنتسيكلوپەديالىق بىلىمدىلىگىن، العىرلىعىن كورسەتتى. حالقىمىزدىڭ ءان، كۇي ونەرىن زەرتتەۋدەگى ىزدەنگىشتىگىن، قاجىماس- قايراتىن، تەرەڭ پاراسات- پايىمىن ايرىقشا اتاپ وتكەن ءجون. قازاق تەليەۆيزياسى ارقىلى وسى توڭىرەكتە جۇرگىزگەن حابارلارى كورەرمەندەردىڭ ىستىق ىقىلاسىن تۋعىزعان ەدى.

كوڭىلى -  كوكتەم، جانى -  جاز، ادامگەرشىلىگى مول جايساڭ كىسىمەن استاناعا قونىس اۋدارعاننان كەيىن تانىسىپ، توننىڭ ىشكى باۋىنداي ەتەنە ارالاسىپ كەتتىك. اقسارى ءوڭدى، سۇڭعاق بويلى، اقجارقىن، اڭقىلداق مىنەزدى اقسەلەۋ سەيدىمبەك ەشكىمدى جاتىرقامايتىن. ونىمەن جولىعىپ، سۇحبات قۇرعانشا اسىعاتىنبىز. كەزدەسكەن سايىن ءماندى، ماعىنالى اڭگىمەلەرىن تىڭدايتىنبىز. «دالا مەن قالا» گازەتىنىڭ استاناداعى مەنشىكتى ءتىلشىسى بولعانىمىزدا اقسەلەۋ سەيدىمبەك كوبىنە «جۇرت وقيتىن تارتىمدى، قىزىقتى ماتەريالدار جازعانىڭ دۇرىس» دەپ اقىل ايتاتىن. قازاقتىڭ بەلگىلى اقىنى مارفۋعا بەكتەمىروۆانىڭ زايىبىم ەكەنىن بىلگەن سوڭ «ەكەۋىڭ دە جۋرناليست، اقىن ەكەنسىڭدەر. ءبىر ۇيدە ەكى شىعارماشىلىق يەسىنىڭ بولۋى كەرەمەت، عاجايىپ قۇبىلىس قوي. جۇپتارىڭ جازىلماسىن، جاقسى دۇنيە جازا بەرىڭدەر» دەپ يگى تىلەگىن بىلدىرگەن. مارفۋعا «اۋىل» گازەتىندە جۇمىس ىستەيتىن. اقسەلەۋ اعامەن حابارلاسىپ، سۇحبات جۇرگىزۋگە كەلىسىمىن الدى. «بىرگە بارايىق، سول كىسىمەن اڭگىمەلەسەيىك» دەگەن سوڭ ەكەۋمىز ەۋرازيا ۇلتتىق ۋنيۆەرسيتەتىنە باردىق. اعامىز جۇمىس كابينەتىندە اقجارقىن قالپىمەن قۋانا قارسى الىپ، قويىلعان سۇراقتارعا جاۋاپ بەرىپ، مازمۇندى، ويلى سىر تيەگىن اعىتتى.

جۋرناليست مارفۋعا بەكتەمىروۆانىڭ فيلولوگيا عىلىمدارىنىڭ دوكتورى، پروفەسسور اقسەلەۋ سەيدىمبەكپەن جۇرگىزگەن سۇحباتى «اۋىل» گازەتىندە «قازاقتىڭ دالاسى -  جەر بەتىندەگى جۇماق ەكەن» دەگەن تاقىرىپپەن جاريالاندى. قازىر سول سۇحباتتى وقىپ وتىرسام، عالىم ەلدىڭ جايى، ءتىلىمىزدىڭ تاعدىرى توڭىرەگىندە قانشاما ۇلاعاتتى سوزدەر ايتقان ەكەن. 2007 -جىلى مارفۋعانىڭ «اققۋىم مەنىڭ قايداسىڭ؟ » ، «مەنىڭ اتلانتيدام» كىتاپتارى جارىق كوردى. وسىعان بايلانىستى بالالار مەن جاسوسپىرىمدەر كىتاپحاناسىندا شىعارماشىلىق كەش وتكىزبەك بولىپ، ءبىرقاتار اقىن- جازۋشىلاردى شاقىردىق. كەشكە اقسەلەۋ سەيدىمبەك، قويشىعارا سالعارا، سەرىك تۇرعىنبەك ۇلى، تۇرسىن جۇرتباي سەكىلدى قالامگەرلەر كەلىپ، ءبىراز جۇرت جينالدى. سول القالى باسقوسۋدا اقسەلەۋ سەيدىمبەك عالىم رەتىندە مارفۋعانىڭ ولەڭدەرىنە جوعارى باعا بەرىپ، يگى تىلەگىن ءبىلدىردى.

 -  اينالايىن، مارفۋعا، بۇگىنگى شىعارماشىلىق كەشىڭ قۇتتى بولسىن! ولەڭدەرىڭدە تەرەڭ سەزىم بار. ويعا، سىرعا تولى جىرلارىڭ وسىلاي جارقىراپ شىعا بەرسىن. بۇدان دا ۇلكەن اۋديتوريالارعا شىعىپ، جاڭا كەزدەسۋلەر وتكىزۋىڭ كەرەك. قاناتىڭ تالماي، جىر كوگىندە قالىقتاي بەرگەيسىڭ، - دەپ اعىنان جارىلىپ، قوراپشاعا سالىنعان التىن جالاتىلعان اسىقتى سىيعا تارتقان ەدى. مارفۋعا بۇعان قاتتى قۋاندى. اقسەلەۋ اعانىڭ سول «التىن اسىعىن» ءالى كۇنگە شەيىن وتباسىمىزدىڭ قاسيەتتى جادىگەرلەرىمەن بىرگە كوزدىڭ قاراشىعىنداي ساقتاپ كەلەمىز. مارفۋعا مەملەكەتتىك تاپسىرىس بويىنشا ولەڭدەر جيناعىن شىعارار الدىندا اقسەلەۋ سەيدىمبەك «توبىلعى ءتۇن» ولەڭىڭ تاماشا، ءتۇندى توبىلعىعا ۇقساتۋىڭ دا تىڭ تەڭەۋ ەكەن. كىتابىڭنىڭ اتىن وسىلاي دەپ قويعانىڭ ءجون شىعار» دەپ كەڭەس بەردى. ولەڭدەر جيناعى وسى اتپەن 2011 -جىلى الماتىداعى «قازىعۇرت» باسپاسىنان جارىق كوردى. حالقىمىز «جاقسى ءسوز -  جارىم ىرىس» دەگەندەي، ۇلتىمىزدىڭ ماقتانىشىنا اينالعان جايساڭ جاننىڭ ءوزىنىڭ سوڭىنان ەرگەن اياۋلى قارىنداسىنىڭ شىعارماشىلىعىن باعالاۋى جۇرەك تەبىرەنتەدى. ونىڭ «دەگدار اقىن» دەپ اتالاتىن ەكى جارىم بەتتىك پىكىرى اۋەلى «قازاق ادەبيەتى» گازەتىندە، مارفۋعانىڭ جاڭاعى «توبىلعى ءتۇن» كىتابىندا ءالعىسوز رەتىندە جاريالاندى. 2008 -جىلدىڭ 26 -قىركۇيەگىندە مارفۋعانىڭ تۋعان كۇنىنە ءارى 50 جاسقا تولۋىنا بايلانىستى اقسەلەۋ اعانى، كورشىمىز استانا قالالىق ورتالىق كىتاپحانا جۇيەسىنىڭ ديرەكتورى ساپارعالي بالىقبايەۆتى زايىپتارىمەن شاقىردىق. ءبىزدىڭ ۇيگە اقسەلەۋ اعانىڭ كەلۋى ۇلكەن قۋانىش بولدى. مارفۋعا ەكەۋمىز ءۇشىن شاڭىراعىمىزعا كۇللى قازاق ادەبيەتىنىڭ اۋىلى، مارعاسقا- جايساڭدارى، الىپتار توبى كەلگەندەي كەرەمەت اسەر ەتتى. جازۋشى داستارقان باسىندا ادەبيەت، مادەنيەت پەن ونەر تاقىرىبىندا، اتاقتى اقىن، قالامگەرلەر جايلى، ادامگەرشىلىك، ۇلتتىق تاربيە توڭىرەگىندە سىر شەرتتى.

 ەت تۋراپ جاتقان ماعان قاراپ، قازاقتىڭ قوناقجايلىعىنا، مال مۇشەلەرىنىڭ قانداي كىسىلەرگە بەرىلەتىنىنە توقتالدى. «قازاق قويدىڭ باسىن ءۇيىتىپ، ۇقىپتاپ تازالاپ، توردە وتىرعان قۇرمەتتى مەيمانىنا ۇسىنادى. باسقا ۇلتتاردا بۇل سيرەك كەزدەسەدى» ، دەدى. بىردە كەزدەسكەندە اقسەلەۋ اعا بىزگە «ەكەۋىڭ دە جۋرناليست، اقىنسىڭدار. جازۋ قولدارىڭنان كەلەدى. جەكە گازەت اشىپ، شىعارماشىلىقپەن اينالىسىڭدار» دەپ كەڭەس بەردى. سول كىسىنىڭ اقىلىمەن مارفۋعا ەكەۋىمىز «ەسىل» گازەتىن اشىپ ەدىك، سول گازەتتى ون جىل بويى قينالساق تا شىعارىپ كەلەمىز. ءبارىمىز اقسەلەۋ اعامىزدان قاپيادا ايىرىلىپ قالدىق. بىزگە اقىلىن ايتىپ، قامقورلىق جاساپ جۇرەتىن ىزگى جۇرەكتى ادامنىڭ كوز جۇمۋى وڭايعا تيگەن جوق. وكىنىشكە قاراي، قازىر ونداي جاندار ساۋساقپەن سانارلىق. مارفۋعا وزىنە «دەگدار اقىن» دەپ جوعارى باعاسىن بەرگەن اقسەلەۋ اعا جايلى ەستەلىك جازام دەپ جۇرگەن. اياق استىنان ءوزى باقيلىق بولدى. بۇل قازا دا بىزگە اۋىر سوققى بوپ ءتيدى. ورتامىزدا بويىمەن دە، ويىمەن دە سۇڭعاق كورىنەتىن اقسەلەۋ اعامىز دا، جالىندى، جاھۇت جىرلارىن وقىپ، جايراڭداپ جۇرەتىن مارفۋعا اقىن دا جوق. اقسەلەۋ اعا جايلى مارفۋعا جازام دەگەن ەستەلىكتى ەگىلە تولعانىپ، جان جۇرەگىم اۋىرىپ مەن جازىپ وتىرمىن. جۇلدىزداي زىمىراپ ءوتىپ جاتقان ءومىر- كەرۋەن دەگەن وسى. اقسەلەۋدەي اسىل اعامىزدىڭ جوقتىعى ءارقاشان سەزىلەدى. ءبىراق قازاق ادەبيەتىنە، مادەنيەتى مەن ونەرىنە ولشەۋسىز ەڭبەك سىڭىرگەن وقجەتپەستەي بيىك، دارا تۇلعانىڭ جارقىن بەينەسىن حالقىمىز، ماڭگىلىك ەسىندە ساقتاپ، ايرىقشا قۇرمەتتەيدى.

ەسەنگەلدى ءسۇيىنوۆ، اقىن، قازاقستان جازۋشىلار وداعىنىڭ مۇشەسى استانا

Egemen.kz