عاسىر جۇمباعى

None
None
استانا. قازاقپارات - بىردەن تىكەلەي تاقىرىپقا كوشپەس بۇرىن الدىمەن «رەپليكاتسيا» تەرمينىنە انىقتاما بەرە كەتكەندى ءجون كورىپ وتىرمىز

 replicatio -  لاتىنشادان ءتارجىمالاعاندا تۋرا ماعىناسىن بەرمەسە دە «جاڭعىرۋ» ۇعىمىنا ساي كەلەدى. ەلەكتروندى ەنسيكلوپەدياداعى انىقتاماسى: رەپليكا́تسيا - د ن ك-نىڭ انالىق مولەكۋلاسىنىڭ ماتريتساسىنداعى دەزوكسيريبونۋكلەيندىك قىشقىلدىڭ ەنشىلەس مولەكۋلا سينتەزىنىڭ پروتسەسى. ارتىنان ورىن الاتىن انالىق جاسۋشالاردىڭ ءبولىنۋى بارىسىندا ءاربىر ەنشىلەس جاسۋشا د ن ك مولەكۋلاسىنىڭ ءبىر كوشىرمەسىنەن الادى. بۇل كوشىرمە باستاپقى انالىق جاسۋشاعا ۇقساس بولىپ كەلەدى.

بۇل پروتسەسس گەنەتيكالىق اقپاراتتى ۇرپاقتان ۇرپاققا ءدال جەتكىزىلۋىن قامتاماسىز ەتەدى. د ن ك رەپليكاتسياسىن 15-20 «رەپليسومو» دەپ اتالاتىن ءتۇرلى اقۋىزدان تۇراتىن كۇردەلى فەرمەنتتى كەشەن جۇزەگە اسىرادى.

ادامزات قول جەتكىزگەن ەڭ كورنەكتى عىلىمي جەتىستىكتىڭ بىرىنەن سانالاتىن جاڭالىق - وتكەن جىلدىڭ ماۋسىم ايىندا عالىمدار تاريحتا تۇڭعىش رەت د ن ك-نىڭ ءبىر مولەكۋلاسىنىڭ رەپليكاتسياسىن تاسپاعا تارتىپ الدى. بۇل كورىنىس ءوز كەزەگىندە ءبىرتالاي جاڭا ساۋالداردى كولدەنەڭ تارتتى.

ناقتى ۋاقىت رەجيمىندەگى ۆيدەودان بايقالعانداي، «ءومىر ىرگەتاسىنىڭ» (د ن ك) پروتسەسىندە «كەزدەيسوقتىقتىڭ» ۇلەسى نەعۇرلىم كوپ بولىپ شىققان. بۇل ءوز كەزەگىندە ءتۇرلى ساۋالدار تۋدىردى. ويتكەنى، «ءومىر ىرگەتاسىندا» كەزدەيسوقتىق دەگەن ۇعىم اتىمەن بولماۋى كەرەك ەدى. بۇل گەنەتيكالىق رەپليكاتسيانىڭ مۋتاتسيادان قالاي قورعاناتىنىن كورسەتىپ بەرگەندەي وي تۋدىرعان ەدى.

«بۇل قازىرگى وقۋلىقتاردا جازىلعانداردىڭ كوبىسىن تەرىسكە شىعاراتىن پاراديگمانىڭ ايتارلىقتاي العا باسۋى»، - دەپ مالىمدەدى وسى جاڭالىققا وراي داۆوستاعى كاليفورنيا ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ زەرتتەۋشىسى ستەفان كوۆالسۋكوۆسكي (Stephen Kowalczykowski).

د ن ك- نىڭ قوسارلى سپيرالدى مولەكۋلاسى ءتورت نەگىزگى ازوتتى نەگىزدەن، اتاپ ايتقاندا، ادەنينا، گۋانينا، تسيتوزينا جانە تيمينا (ا، گ، تس، ت) تۇراتىن گەنەتيكالىق ماتەريالدىڭ ورىلگەن ەكى تىزبەگىنەن تۇرادى. رەپليكاتسيا گەر- اقۋىز دەپ اتالاتىن ەنزيم ورىلۋدەن «اشىلىپ»، قوس سپيرالدى ەكى تىزبەككە بىرىكتىرگەن كەزدە جۇرەدى.

د ن ك- پرايمازا دەپ اتالاتىن ەكىنشى ەنزيم پرايمەردى سينتەزدەپ، بولەك تىزبەكتەن ولاردىڭ اربىرەۋىن بىرىكتىرەدى. ال ءۇشىنشى ەنزيم - پوليمەرازا پرايمەرگە بەكىتىلىپ، جاڭا قوس سپيرال پايدا بولۋى ءۇشىن قاجەتتى نەگىزبەن تولىقتىرادى. كەرى باعىتتان قاتىنايتىن ەكى تىزبەكتەن قوس تىزبەك پايدا بولاتىنى بەلگىلى، ول ەكى تىزبەكتىڭ بىرەۋى ەكىنشىسىن وزىمەن بىرگە ورەتىن جەتەكشى، ال ەكىنشىسى «قالۋشى» بولۋى ءتيىس.

جەتەكشى تىزبەك اجىراعاندا ەنزيمدەر نەگىزبەن تولىقتىرادى، بۇل وريگينال قالۋشى تىزبەكتەگىگە دە ۇقساس، قالۋشى بولىگى اجىراعاندا ەنزيمدەر وعان جەتەكشى تىزبەكتىڭ كوشىرمەسىن جاساپ بەرەدى. عالىمدار كوپكە دەيىن باسقاشا ويلاپ كەلىپ ەدى: د ن ك-نىڭ جەتەكشى جانە قالۋشى تىزبەكتەرىندەگى پوليمەرازاسى قانداي دا ءبىر جولمەن رەپليكاتسيالىق پروتسەسس بارىسىندا ءبىر- بىرىمەن ۇيلەسىم تابادى. سونداي-اق، ولار پروتسەسس كەزىندە ءبىر-بىرىمەن شيەلەنىسىپ قالماۋ ءۇشىن ءارى مۋتاتسيا پايدا بولماسى ءۇشىن ءبىرى ەكىنشىسىن ادەيى قۋىپ جەتپەيدى دەپ تۇجىرىپ كەلگەن ەدى.

ال ۆيدەودان ەشقانداي ۇيلەسىم بايقالمايدى - ءتىپتى، ءار تىزبەك ءبىر-بىرىنە تاۋەلدى بولماي ءوز بەتىنشە ارەكەت ەتەدى، سوندا دا ناتيجەسىندە ءدال كوشىرمە پايدا بولادى. ساۋال وسى تۇستان تۋىنداپ وتىر؟ عالىمدار ەكى تىزبەكتىڭ رەپليكاتسيا كەزىندە ءبىر- بىرىنە تاۋەلدى بولماي، ءبىرىنىڭ جىلدامدىعى باياۋ بولسا دا، ەكىنشىسى كەنەتتەن كۇرت ايالداپ، بىردەن ستارت السا دا ءدال كوشىرمە شىعاتىنىنا باس قاتىرۋدا. عاسىر جۇمباعى دەمەي كورىڭىز!

زەرتتەۋ بارىسى مەن ناتيجەسى Cell اقپارات كوزىندە جاريالانعان.

سوڭعى جاڭالىقتار