باتىس قازاقستان وبلىسىندا سىرىم دات ۇلىنىڭ 275 جىلدىعى تويلانۋدا

None
None
ورال. قازاقپارات - بۇگىن وبلىستىق قازاق دراما تەاترىندا ەل باستاعان كوسەم، ءسوز باستاعان شەشەن ءارى باتىر سىرىم دات ۇلىنىڭ 275 جىلدىعىنا ارنالعان رەسپۋبليكالىق عىلىمي- تاجىريبەلىك كونفەرەنسيا ءوتتى، دەپ حابارلايدى «قازاقپارات» ءتىلشىسى.

وعان قاتىسقان باتىس قازاقستان وبلىسىنىڭ اكىمى التاي كولگىنوۆتىڭ اتاپ وتكەنىندەي، ەشبىر حالىق تاريحسىز بولمايدى. باسقا دا ۇلتتار سەكىلدى قازاق حالقىنىڭ دا وزىندىك ەرەكشە تاريحى بار. قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ پرەزيدەنتى ن. ءا. نازاربايەۆتىڭ «بولاشاققا باعدار: رۋحاني جاڭعىرۋ» باعدارلامالىق ماقالاسىندا: «ءبىز تاريحتىڭ ساباعىن ايقىن ءتۇسىنۋىمىز كەرەك»، - دەپ اتاپ كورسەتكەنىندەي، سول قاتپارلى تاريحىمىزدىڭ ىشىندە قازاقتىڭ تاۋەلسىزدىگىن ساقتاپ قالۋى ءۇشىن كۇرەسكەن حاندارىمىزدىڭ، باتىرلارىمىزدىڭ جاساعان ەرلىگىن قازاق حالقى ەش ۇمىتپاق ەمەس. ولاردىڭ مۇراتى ەلدى، جەردى بولاشاق ۇرپاققا كوزدىڭ قاراشىعىنداي امان جەتكىزۋ بولدى. وسى باتىرلارىمىزدىڭ ىشىندە سىرىم دات ۇلىنىڭ ورنى بولەك.

null

سىرىم دات ۇلى - تاريحتاعى ەڭ جارقىن، كەسەكتى دە ەرجۇرەك، سونىمەن بىرگە اسا كۇردەلى تۇلعالاردىڭ ءبىرى. سىرىم دات ۇلى تاريحي ۇلتتىق رۋح ءۇشىن كۇرەستىڭ قاجەتتىلىگىن ءبىرىنشى بولىپ ءتۇسىنىپ، اشىق قارۋلى قارسىلىق تۋىن جەلبىرەتتى جانە قازاق قوعامىنىڭ ساياسي قۇرىلىمىن وزگەرتۋ جونىندە العاشقى بولىپ ناقتى قادامدار جاسادى. ول 1783-1797 -جىلدارى باتىس قازاقستان دالاسىن قامتىعان، پاتشا وكىمەتىنىڭ وتارلاۋ ساياساتىنا قارسى العاشقى، ۇلكەن حالىق كوتەرىلىسىن باستاعان باتىر رەتىندە وتاندىق تاريح بەتتەرىنە ەندى. سىرىم باستاعان ۇلت- ازاتتىق كوتەرىلىستىڭ نەگىزگى سەبەبى پاتشا ساياساتى مەن جايىق كازاكتارىنىڭ جۇگەنسىزدىگى، ولاردىڭ قازاق حالقىن قاناۋى بولدى.

كوتەرىلىسكە قاراپايىم كوشپەلى قازاقتاردىڭ ەداۋىر بولىگى، ستارشىندار، بيلەر جانە باتىرلار بەلسەنە قاتىستى. ولاردىڭ ءبارى دە كىشى جۇزدەگى بارلىق رۋلىق بىرلەستىكتەردىڭ، اسىرەسە، رەسەيمەن شەكتەس جەرلەردەگى رۋلاردىڭ وكىلدەرى بولاتىن.

كوتەرىلىسكە قولباسشىلىق ەتكەن سىرىم باتىردىڭ جەكە باسىنىڭ ەرجۇرەكتىلىگى، ەرلىگى، تاباندىلىعى جانە سيرەك كەزدەسەتىن قايرات- كۇشى وعان باتىر داڭقىن اپەردى.

كونفەرەنسياعا ارنايى كەلگەن جازۋشىلار، مەملەكەتتىك سىيلىقتىڭ يەگەرلەرى انەس ساراي، قاجىعالي مۇحامبەتقالي ۇلى سىرىم دات ۇلىنداي دانا دا دارا تۇلعانىڭ تاريحتاعى ورنىنا توقتالدى. «سىرىم دات ۇلى تۋرالى الدىمەن ورىس عالىمدارى زەرتتەدى. تولىمدى ەڭبەكتەر جازىلدى. قازاق عالىمدارى بۇل تاقىرىپقا كەيىنىرەك كەلدى. دەگەنمەن سىرىم بابامىزدىڭ ءومىرى مەن تاۋەلسىزدىك جولىنداعى كۇرەسى ءالى تولىق زەرتتەلىپ بولدى دەپ ايتۋ قيىن. ونىڭ ءوزىن عانا ەمەس، بىرگە جۇرگەن سەرىكتەرىن، اينالاسىن، كەيىنگى ۇرپاقتارىن دا كەڭىرەك زەرتتەپ، تىڭ دەرەكتەردى عىلىمي اينالىمعا قوسقان ءجون»، دەدى سىرىم تۋرالى «تار كەزەڭ» رومانىن جازعان قاجىعالي مۇحامبەتقالي ۇلى.

«قازاقكونسەرت» مەملەكەتتىك كونسەرتتىك ۇيىمىنىڭ ديرەكتورى اسحات ماەميروۆ ق ر مادەنيەت جانە سپورت ءمينيسترى ارىستانبەك مۇحامەدي ۇلىنىڭ قۇتتىقتاۋ حاتىن جەتكىزدى. «ەلىڭ ءۇشىن شەشەن بولۋ ءبىر قيىن، ەلىڭ ءۇشىن ەسەن بولۋ ءبىر قيىن، تايعاق كەشىپ، اق جول تاۋىپ، اداسپاي، كوش باستاعان كوسەم بولۋ مىڭ قيىن» دەگەن سوزدەر سىرىم بابامىزدىڭ بولمىسىنا ءدال كەلەدى. ون بەس جىلعا جۋىق ۋاقىت بويى ەركىندىكتىڭ تۋىن كوتەرىپ، ەل مەن جەردى قورعاعان باتىردىڭ ەسىمى ەشقاشان ۇمىتىلماق ەمەس. قازاق ەلى 1991 -جىلى تاۋەلسىزدىك العاننان كەيىنگى العاشقى ۇلان- اسىر توي - 1992 -جىلى سىرىم باتىردىڭ 250 -جىلدىق مەرەيتويى وسى ورالدا كەڭ كولەمدە اتالىپ وتكەنى جادىمىزدان وشە قويعان جوق. وسى ءوڭىردىڭ پەرزەنتى رەتىندە ايتارىم، بابامىز بەن ونىڭ ۇرپاقتارىنىڭ ءىزى ءوزىنىڭ تۋعان جەرى - سىرىم اۋدانىندا ءالى كۇنگە دەيىن سايراپ جاتىر. مۇنىڭ ءبارى ءبىزدىڭ سانامىزعا سىرىم دات ۇلىنداي ۇلت باتىرىن ارداقتاپ، ەلدى ءسۇيۋدى ءسىڭىردى»، دەدى اسحات ماقسىم ۇلى.

null

كونفەرەنسيادا تاريح عىلىمدارىنىڭ دوكتورلارى، پروفەسسورلار، ءال- فارابي اتىنداعى قازاق ۇلتتىق ۋنيۆەرسيتەتىنەن كەلگەن اكادەميك سەرىك ماشىمبايەۆ، ح. دوسمۇحامەدوۆ اتىنداعى اتىراۋ مەملەكەتتىك ۋنيۆەرسيتەتى عىلىمي- زەرتتەۋ ورتالىعىنىڭ ديرەكتورى ابىلسەيىت مۇقتار، ق. جۇبانوۆ اتىنداعى اقتوبە مەملەكەتتىك ۋنيۆەرسيتەتىنەن تالعات جۇماعامبەتوۆ جانە باسقالار سىرىم دات ۇلىنداي دالانىڭ تاريحي تۇلعاسى، مۇراعاتتارداعى دەرەكتەر، ونىڭ كەزەڭى تۋرالى باياندامالار جاسادى.

 ايتا كەتەيىك، سىرىم دات ۇلىنىڭ 275 جىلدىعىنا ارنالعان شارالار ەرتەڭ تۋعان جەرى - سىرىم اۋدانىندا جالعاسادى.

اۆتور: ەلجان ەرالى

سوڭعى جاڭالىقتار