بۇگىن حالىق قاھارمانى قاسىم قايسەنوۆتىڭ تۋعانىنا 100 جىل تولدى
قازاق تاريحىنداعى كوزى تىرىسىندە اڭىزعا اينالعان تۇلعالاردىڭ ءبىرى - ەرجۇرەك باتىر قاسىم قايسەنوۆ. ول 1918-جىلدىڭ 23- ساۋىرىندە قازىرگى شىعىس قازاقستان وبلىسى ۇلان اۋدانى اسۋ- بۇلاق اۋىلىندا دۇنيەگە كەلگەن. قازىرگى تاڭدا اتالعان اۋداننىڭ ورتالىعى - قاسىم قايسەنوۆ كەنتى (بۇرىنعى مولودەجنىي كەنتى) دەپ اتالادى.
ايگىلى پارتيزان 1934-جىلى مەكتەپ ءبىتىرىپ، وسكەمەندەگى ساياسي-اعارتۋ تەحنيكۋمىنا تۇسەدى. ارادا ءتورت جىل وتكەننەن كەيىن پاۆلودار قالاسىنداعى وبلىستىق وقۋ ءبولىمىنىڭ ساياسي-اعارتۋ جونىندەگى نۇسقاۋشىسى بولىپ جۇمىسقا تۇرعان. قىزمەت بارىسىندا وزگەلەردەن ەرەك، ءارى تالابى ۇشقىر جاس جىگىت اسكەر قاتارىنا شاقىرىلىپ، داعدىسىنا قاراي اسكەري-بارلاۋ مەكتەبىنە وقۋعا جولدانادى. 1941-جىلى ماسكەۋ قالاسىنداعى بارلاۋشىلار مەكتەبىندە وقىپ جۇرگەن سوعىس ءورتى لاپ ەتە تۇسكەن ەدى.
23 جاستاعى قازاقتىڭ قايسار جىگىتى سوعىس باستالعان جىلى جاۋدىڭ تابانىندا قالعان ۋكراينا جەرىنە جىبەرىلەدى. «قاسىم دەپ اتادى، ال فرونتتا مەن ۆاسيا بولدىم...» دەپ كەيىن ءوزى ەسكە العانىنداي، ول بۋلاتوۆ ۆاسيلي ميحايلوۆيچ اتىمەن جاۋدىڭ تىلىندا جالعان قۇجاتپەن كۇرەس جۇرگىزەدى. ول كەزدە ۋكراينا جەرى - ناعىز جەلدىڭ ءوتى، جاۋدىڭ بەتى بولاتىن. چاپايەۆ اتىنداعى پارتيزان قۇراماسىنىڭ ءۇشىنشى وتريادىن باسقارعان باتىر كۇتپەگەن جەردەن جاۋعا تاپ بەرىپ، ءىز قالدىرماس ناعىز اككى ۇرىستى جۇرگىزە بىلگەن. توپتاسىپ شىقسا دۇشپان قولىنىڭ اپىر-توپىرىن شىعاراتىن پارتيزاندار ەرلىكتىڭ ناعىز ۇلگىسىن كورسەتكەن ەدى. سوڭىنا بەس ءجۇز پارتيزانعا دەيىن ەرتىپ الىپ، قاپىدا جاۋدى ساستىراتىن قاسىمنىڭ ەرلىگى ول تۇستا ماسكەۋگە اڭىز بوپ جەتىپ جاتاتىن. سەبەبى، جۇرەك جۇتقان كوزسىز پارتيزانداردىڭ الدىڭعى شەبىندە قازاقتىڭ قاسىمى جۇرگەن ەدى.
سوعىس اياقتالعانعا دەيىن ۋكراينانىڭ زاكارپاتە، مولداۆيا، چەحوسلوۆاكيا، رۋمىنيا جەرىندەگى پارتيزان قوزعالىستارىندا قاسىم باتىر جاسىنداي جارقىلدايدى. وترياد كومانديرى بولعان شاعىندا جاۋ تىلىندا جۇزدەگەن جورىقتى باسىنان وتكەرەدى. 1944-جىلى ۋكراينانىڭ زاكارپاتەسى مەن كارپاتتى ازات ەتۋگە قاتىسقان. سوعىس اياقتالعان سوڭ وتانىنا - قازاقستانعا ورالىپ، قازاق ك س ر جوعارعى كەڭەسىنىڭ پرەزيديۋمى اپپاراتىندا جاۋاپتى قىزمەتتە بولادى. ودان كەيىن جامبىل وبلىسىنىڭ جۋالى، سۆەردلوۆ اۋداندارىندا اتقارۋ كوميتەتتەرى ءتوراعالارىنىڭ ورىنباسارى بولىپ ەڭبەك ەتەدى.
قالامگەر- پارتيزاننىڭ قالامىنان «يلكو ۆيترياك»، «پەرەياسلاۆ پارتيزاندارى»، «اجال اۋزىنان»، «جاۋ تىلىنداعى بالا»، «دنەپردە»، «جاۋ تىلىندا» دەپ اتتى كىتاپتار دۇنيەگە كەلىپ، شىنايى ەرلىكتى بەينەلەگەن ەڭبەكتەرى وقىرماننىڭ زور سۇرانىسىنا يە بولعان.
«قازىر جۇرت «85 كە كەلدىڭ» دەپ جاتىر. ونىڭ ەندى از ەكەنىن، كوپ ەكەنىن ءوزىم دە ءتۇسىنىپ وتىرعان جوقپىن. ءبىراق، ايتەۋىر، قارتايعاندىق قوي. ابدەن قارت ادامنىڭ ءبىرى بولدىق. سونى بىلەم. مىنا ادام، الدىڭدا ۇلكەن اعالارىڭ بولماسا، تەز قارتايادى ەكەنسىڭ. مەنىڭ الدىمدا ەندى ەكى-ءۇش اعالارىم قالدى. ونان باسقاسىنىڭ بارىنەن ۇلكەنمىن. قۇداي الدىڭداعى اعانى ازايتپاسىن دەپ تىلەۋ كەرەك جاستارعا. ءارتۇرلى جاستار بار عوي، «85 كە كەلدىڭ» دەپ جۇرت ايتىپ جاتىر، بىرەۋلەر «تويلايىق» دەپ جاتىر. نە ىستەسەڭدەر دە، ەرىكتەرىڭ عوي. كەزىندە 80 ءدى مويىنداسام، ەندى سەكسەننىڭ بەسەۋىنە «كەلسەم كەلگەن شىعارمىن» دەپ مويىنداپ وتىرمىن. بۇرىن باتا بەرمەيتىنمىن. ەندى باتا بەرە باستادىم: مەنىڭ جاسىما كەل، - دەپ باتا بەرەمىن. ال مەنىڭ جاسىمنان ارتىق قۇداي تاعى دا ءومىر بەرسە، قالعان جاسقا جاياۋ جەتەسىڭ! - دەيمىن. بارلىعىڭا ايتارىم سول. امان-ساۋ بولىڭدار، وركەندەرىڭ ءوسسىن!»، - دەگەن ەكەن باتىر 2002-جىلى بەرگەن سۇحباتىندا.
2006-جىلى 30- جەلتوقساندا باتىردىڭ جۇرەگى ماڭگىلىككە توقتادى.
«قاسىم اعا ءوزىنىڭ بۇكىل بولمىس-بىتىمىمەن باتىر بولىپ جاراتىلعان جان ەدى. مۇنىڭ ءوزى ونىڭ ءاربىر ءىس-ارەكەتىنەن كورىنىپ تۇراتىن. قاسىم قايسەنوۆتىڭ ءومىر شىندىعىنا نەگىزدەلىپ جازىلعان تاماشا كىتاپتارىن جاستارىمىزدىڭ الدەنەشە بۋىنى قىزىعا وقىپ، ەرجەتتى. مۇنىڭ ءوزى ولاردىڭ وتانسۇيگىش، باتىر دا باتىل بولىپ وسۋىنە ىقپال ەتكەنى كۇمانسىز»، - دەدى باتىردىڭ تۋىستارى مەن جاقىندارىنا كوڭىل ايتۋ جەدەلحاتىن جولداعان ەل پرەزيدەنتى.
2013-جىلدىڭ ءساۋىر ايىندا قازاقستان، رەسەي، ۋكراينا مەملەكەتتەرى بىرىگىپ تۇسىرگەن «قاسىم» كوركەم فيلمى كورەرمەنگە جول تارتتى. كوركەم فيلمدەگى نەگىزگى كەيىپكەردىڭ ءرولىن استانالىق ق. قۋانىشبايەۆ اتىنداعى دراما تەاتر اكتەرى قۋاندىق قىستىقبايەۆ سومدادى.